Prenkë Jakova dhe muzika e tij me temë fetare nga Robert Prennushi

Çdo 17 qershor, nxanësit, artdashësit, bashkpunëtorët e miqtë e Prenkë Jakovës, kudo që janë, në mënyra të ndryshme, kujtojnë e diskutojnë për krijimtarinë e tij, – tashma pjesë e thesarit tonë komëtar, – por edhe për humbjen e parakohëshme të atij personaliteti që Shkodra e arti shqiptar patën fatin ta kenë mes tyne. Mjerisht për pak kohë. Vdiq 52 vjeç, në moshen kulmore të krijimtarisë për nji kompozitor. Pikrisht për këtë, ky përvjetor, më gjeti tue reflektue edhe për një anë ma pak të njohun të krijimtarisë së Jakovës, atë me temë fetare, pra për muziken sacra o sakrale.

Ndër veprat me temë fetare Ave Maria e Tantum ergo, janë padyshim ato ma me peshë të këtij cikli. Për Ave Maria ka mendime të ndryshme, për datën, ndërsa për Tantum ergo, në kopertinë, me shkrimin veçanërisht të kujdesshëm të autorit kemi këto shënime: Kangëtarëve të “Schola Cantorum” të Kishës Françeskane Shkodër – i a kushton Prenkë Jakova. Shkodër, 20 Kallnduer 1942.

Sa të vështira kanë qenë për Prenkën vitet e para mbas luftës, e dijmë mirë. Dalja në mal e ma vonë vrasja e vëllaut, Ndocit, nga forcat e ndjekjes, burgosja e tij dhe e vëllaut ma të vogël, Çeskut, lanë gjurmë të pashlyeshme në karakterin e formimin e tij shpirtnor. U lirue nga burgu (i mbajtun pa asnji akuzë) vetëm pse dikujt ju kujtue që përvjetori i mbarimit të luftës po e gjente Shkodrën (“reaksionare”) pa asnji aktivitet artistik. Po me çka? Duhej Prenka… (Lufta “parimore” e klasave vepronte me seleksionime: pushonte së vepruemi kur nevoja për elementin “e deklasuem” ishte e paevitueshme, por deri nji ditë… për ta hedhë mandej në kosh të harresës e shpesh ma keq… E kështu për Prenkë Jakovën rifilloi puna si organizator e kompozitor. Lindën veprat e tija të para: Juda Makabe, në fillim “të lira, të paporosituna” dhe ma vonë gjithnji e “ma të porosituna, pra dhe të ideologjizueme”. Por Prenka nuk i përkiti kurrë elitës edhe pse miklimet nuk munguen. Karakteri i tij tashma ishte i formuem: “një ashkël nuk mund t’ia hiqje”, mbeti deri në fund “nji cope”, pa kompromise. Sepse ai ishte formue tek françeskanët që kishin si busull binomin “Për fe e atdhe”! Sepse ai ishte nxanës i At Martin Gjokës, ndoshta nxanësi ma i dejë i tij! (Nga dora tij, Prenka mori, pa mbushë 20 vjeç, drejtimin e Bandës Muzikore të Shoqnisë Antoniane, tue u shque me at formacion edhe në aktivitete kombëtare). Këndej spjegohet fakti që ai vazhdoi me shkrue edhe muzikë me temë fetare edhe kur, tashma, arti “i realizmit socialist” ishte ba dogma e detyrueshme për çdo krijues. Por Prenka bante përjashtim: mbasi kishte shkrue “Dritë mbi Shqipni”(1952), ai vazhdonte t’i këndonte edhe Zojës sepse tek Ajo gjente qetësi e paqë. Dhe këte e dokumentonte pa frikë. Po pse pikrisht Litani?

Vërtet Litania, si formë muzikore e liturgjisë asht relativisht e shkurtë, por po të vemë re, kjo litani ka nji crescendo që autori ia beson, ma shumë, korit, mbasi pjesa e solistit asht shkrue për bas bariton. Teksti – sikur në të gjitha veprat, me karakter fetar të Jakovës, me përjashtim të kangës së Zojës së Shkodrës – asht në latinisht, sepse asht shkrue para se Koncili i thirrun nga Papa Gjon i XXIII, të vendoste që liturgjia dhe gjithë Mesha e Shejtë të celebroheshin në gjuhët kombëtare.

Por në kët pjesë të shkurtë të ban shumë përshtypje firma e tij e shkrueme bukur, si gjithnji, por me shkronja shumë të mëdha (krahasue me madhësitë e notave). Ka krenari, knaqësi në at firmë. Ka edhe gëzim që krijimi edhe pse i thjeshtë, kishte dalë veçanarisht i bukur. Ka dhe sfidë, sepse Prenka e dinte se autoritete nuk do t’ia falnin nëse do të mirrnin vesh se autori i “Dritë mbi Shqipni”, vazhdonte me shkrue edhe muzikë fetare. Thamë dhe ma nalt: të kesh përpara një partiturë me shkrimin e Prenkës dhe tue e pasë njoftë atë shumë afër, njeriu përpiqet me lexue “përtej” asaj partiture, të kuptojë si e ka shkrue, pse e ka shkrue, kush ja ka porositë… Ndoshta askush. Ishte devocioni i madh i Prenkës që mes qinda detyrave që ia ngarkonin dhe shpesh herë edhe vetngarkohej, gjente kohë, ose ma mirë me thanë gjente paqë, qetësi, tue krijue për Zojën. Nuk asht e rastit që pothuej të gjithë pjesët me karakter fetar të Prenkës janë shkrue në muejin Maj. Kjo asht dhe litania “ma e thjeshtë” si formë, 14 batuta gjithsej. Solistit i përgjigjen dy zane të tjera (me terca të thjeshta) dhe vetëm në dy masat e fundit zani i solistit bashkohet me ato të dy zaneve shoqnuese. Partì vokal asht kaq i thjeshtë sa që mund të mësohet në pak minuta. Koret e kishave, me presione të ndryshme, po zvogloheshin dita ditës. (Preka e dinte mirë se koristët tashma nuk kishin mundësi me ardhë për prova; vinin vetëm pak minuta para ceremonisë fetare, ndaj u duhej përshtatë atyne kushteve). Por në rastin e litanisë për të cilën flasim, thjeshtësia me bukurinë shkonin mirë pse krijimi ishte vërtet i frymëzuem. Ky ishte Prenka,. që nuk rrinte festë fetare pa kremtue edhe me vizita ndër miqtë të dy besimeve; Prenkë Jakova që ndihmonte edhe ekonomikisht shokët e tij të punës, pa qenë vetë kurrë i mëkamun ekonomikisht; ky ishte Prenka që besonte e jetonte si njeri me besim të thellë tek Hyji. Por temën e besimit e gjejmë edhe në veprat e tjera të Jakovës. Në 11 numurat muzikorë që Prenka kompozoi mbi vargjet e Fishtës tek tragjedia Juda Makabe (ku përfshihen kangë, korale, duete, romanza, ariosa e arie) ka dhe korale si “Për fe shejte” që nënvizojnë preferencën e Jakovës edhe për kët temë.

.

Sa ma shumë kohë që kalon nga humbja e tij e parakohshme, (që simbas meje ndodhi nga atmosfera e randë që ju krijue rreth tij, mbas shfaqjes së operës Skënderbeu), aq ma shumë figura e tij si kompozitor e njeri ngrihet ma e qartë, ma e pastër, e bukur dhe burrnore.