back to top
12.5 C
Tirana
E premte, 29 Mars, 2024

Rent, Or Marathonomak – Poezi nga Fan Stilian Noli

Gazeta

Figura e Heroit Filippides - Lajmëtari i fitores në Maratonë (12 gusht 490 p.K)
Figura e Heroit Filippides – Lajmëtari i fitores në Maratonë (12 gusht 490 p.K)

Legjenda e Filippides

dhe Historia e Marathonës

Filippides është sigurisht një nga emrat më të ndritur, i lidhur me historinë e lojërave dhe mitin e Olimpias. Ky emër shfaqet më së pari në shkrimet e tre autorëve të mëdhenj të antikitetit si Lukianit, Pausanias dhe Plutarkut, si dhe në versionet e shkrimtarit të antikitetit grek Herodotit, i cili në dorëshkrimet e tij, përmend emrin Pheidippides. Sipas asaj që vërtetohet nga veprat e Herodotit, qytetari athinas me emrin Filippides, u dërgua nga Athina në Spartë për të kërkuar mbështetje në betejën kundra persëve. Lajmëtari e përshkoi këtë udhëtim prej më shumë se 225 km në një ditë të vetme. Mbas Betejës së Maratonës, sipas Herodotit, një pjesë e ushtrisë athinase u kthye në qytet e udhëhequr nga Miltiadhi duke marshuar për rreth 40 km nën peshën armëve të hekurta: Ushtarët grekë mbrritën në kohë, më përpara flotës Perse, e cila mbasi kishte pësuar humbjen, u largua, duke tentuar një sulm ndaj polisit me një manovër për të kapërcyer rradhët e ushtrisë greke.
Legjenda më e famshme më vonë, ajo e vrapit të Filippides prej Maratonës drejt Athinës, nuk qe vepër e Herodotit, po së pari shfaqet në një vepër të Plutarkut, shkruar në shekullin e parë, si një lavdi e athinasve. Ai thekson se: një luftëtar i veshur i gjithi në pancir hekuri do të vraponte nga Maratona në Athinë, ku ai shqiptoi fjalët e famshme: “Fituam!” dhe më pas vdiq nga stërmundimi. Sipas Plutarkut, historiani Heraklid e quajti këtë luftëtar legjendar Tersip, ndërkohë që shumica e historianëve thonë se quhej Eukleo. Më vonë, shkrimtari sirian Samosata, e rrëfen të njëjtën legjendë, duke dëshmuar se emri i vrapuesit nuk ishte ishte aspak Eukleo, por Filippide.
Data e kësaj ngjarje ka tërhequr mjaft interesin e historianëve.
Ajo duhet të ketë ndodhur, sipas kalendarit të lashtë, më 12 shtator të vitit 490 p.K, siç është raportuar nga historiani gjerman August Böckh në vitin 1855. Studimet e fundit, megjithatë, sugjerojnë si datë 12 gushtin, sipas kalendarit spartan. Versione tjera, në vend të kësaj, theksojnë mundësinë e kishte Sparta për të dërguar ndihma në Athinë vetëm pas përfundimit të një Feste, e cila përkonte me hënën të plotë, dhe kjo të shtyn të besosh se duhet të jetë 12 shtatori, si datë e këtij diskutimi. Një interpretim të mëtejshëm, ka bërë dijetari polak Nicholas Sekunda, i cili mendon se është fjala për datën 11 shtator. Për historianin Peter Krentz, është e pamundur të përcaktohet një ditë të saktë për këtë betejë, e cila duhet të jetë diku midis gushtit dhe shtatorit, duke marrë parasysh mundësinë e lartë që kalendari athinas të ketë qenë i manipuluar e që ajo betejë të përkonte me Festimeve e mistereve Eleuzine. Pikërisht paqartësia në lidhje me datën e bën edhe më interesante bukurinë e kësaj beteje, e cila vlerësohet si ndër më të rëndësishmet e Greqisë së Lashtë.
Kjo ngjarje u përkujtua dhe u përjetësua në lojërat moderne, dhe gara olimpike e distancë prej 42,195 km, që mori emrin Maratonës në kujtim të veprës së Filippides – Miti i kësaj gare legjendare. (solli ne shqip jozef radi)

Fan Stilian Noli (1882-1965)
Fan Stilian Noli (1882-1965)

Rent, Or Marathonomak

Poezi nga Fan Stilian Noli

Marrë nga libri “Album”

Rent, or rent, rent e u thuaj
Se u çthur hordhi e huaj,
Se betejën e fituam
Dhe qytetin e shpëtuam!
Rent, or rent,
Rent, or Marathonomak!
 
Kap një degë prej dafine
Dhe vërvite ndaj Athine,
Nëpër fush’ e brek mi brek
Këmba tokën as t’a prek,
Hip’ e zbrit,
Petrit, Marathonomak!
 
Ke një plagë, po s’e the,
Djers’e gjak pikon për-dhe;
Do që ti të jeshw i pari,
Për triumfin lajmëtari
Flamur-gjak,
Kuqo, Marathonomak!
 
T’u tha gryka, po s’të pihet,
T’u mpi këmba, po s’të rrihet,
Se mileti po të pret,
Ankthi zëmrat ua vret,
Vrer e tmerr,
Shpejt, or Marathonomak!
 
Kurrë kaqë s’dogji djelli
Dhe si plumb s’rëndovi qjelli,
Kurr’ aq ëmbël’ e bukur s’ftoj
Hij’ e lisit edhe kroj;
Turru tej,
Tutje, or Marathonomak!
 
Vapa mbyt e pluhri nxin
Ferra çjerr e guri grin
Afsha gjoksin përvëlon
Syrin avulli verbon;
Ur’e prush,
Furr’, or Marathonomak!
 
Gryka si gjyryk të çfryn
Prej vullkani flag’e tym
Se ç’vëngon e se ç’gulçon,
Zëmra brinjët t’i çkallmon
Me tokmak,
Mbahu, or Marathonomak!
 
Nëna, motra, nusja dalin,
Ngrehin krahët të të ndalin,
Mos, se s’janë veç Najada
Magjistrica dhe Driada;
Lark, or lark,
Lark, or Marathonomak!
 
Hajde, ja Akropolia,
Ja qyteti e njerëzia
Që të pan’e që të çquan
Dhe fuqinë t’a rishtuan
Ha dhe pak,
Hajde, or Marathonomak!
 
Ja, arrive, ua the:
Ç’gas e ç’helm qe kjo myzhde!
“E fituam!”, brohorite
Dhe për tok’ u-përpëlite;
Vdiq, or vdiq!
Vdiqe, or Marathonomak!
 
Rent kudo, dyke bërtitur,
Nëpër shekuj faqe-ndritur,
Se i vogli shtrin viganin
Dhe i shtypuri tiranin,
Veç e tok,
Tok, or Marathonomak!
Fan Noli - Poetika
Fan Noli – Poetika

 

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.