back to top
19.5 C
Tirana
E premte, 29 Mars, 2024

Një reflektim mbi “Vulën” e Jozef Radit në Antologjinë “Poesie Scelte” – Une réflexion sur “Poésies choisies” de Jozef Radi – nga Ermira Godo

Gazeta

Jozef Radi - Kopertina - Poesie Scelte 2017
Jozef Radi – Kopertina – Poesie Scelte 2017

Një reflektim mbi “Vulën” e Jozef Radit në “Poesie Scelte”  (Plus bas en français)

nga Ermira Godo 

E si mjaft të tjerë të mallkuar të kësaj Toke e të kësaj Historie, 
Autori ka kuptuar fort mirë se shpeshherë në 
Errësirën më të plotë të izolimit e 
honin më të thellë të Dhimbjes,
Njeriu gjen Dritën e tij të brendshme dhe
ndjenjën më  të thekshme të Lirisë së vërtetë!
.
Antologjia
“Poesie scelte” (Poezi e zgjedhur) e Jozef Radit e botuar në italisht, është padyshim një vepër poetike, e cila evokon jo vetëm mungesën e lirisë dhe dashurisë së vrarë, por edhe një emocion të thellë, i cili i transmeton tek lexuesi një mesazh të fuqishëm shprese në një kohë të errët e tragjike.
Eshtë pikërisht nëpërmjet këtij mesazhi dashurie, si forcë mbijetese dhe shprese, e përmes një fryme të re, bashkëkohore e pozitive, të çliruar nga urrejtja dhe mllefi, që autori na dhuron në spektrin e poezive të tij, një histori të tërë duke na mrekulluar me ndjeshmërinë dhe mendimin e tij poetik. Përmes një gjuhe të veçantë e të ndërtuar mbi muzikalitetin e poezisë shqipe në “gegnisht” – dialekt i veriut të Shqipërisë, – ai na jep një mësim mbresëlënës për jetën duke na zgjuar kështu një kënaqësi të veçantë intelektuale. E si mjaft të tjerë të mallkuar të kësaj Toke e të kësaj Historie, autori ka kuptuar fort mirë se shpeshherë në Errësirën më të plotë të izolimit e në honin më të thellë të Dhimbjes, njeriu gjen Dritën e tij të brendshme dhe ndjenjën më  të thekshme të lirisë së vërtetë!
Madje Radi projektohet edhe më tej! Ashtu si në imazhin e atyre shkrimtarëve të Antikitetit, të burgosur Maoiste në Gulaget siberiane apo viktima të Shoah-ut, – forca shpirtërore e intelektuale si edhe vullneti i paepur për të mbijetuar, ndërtohen edhe brenda izolimit fizik e moral.
Ai ia mbrrin të shkojë edhe përtej saj! Dhe ia del të ndërtojë një ide Lumturie përmes Sublimimit e ndjesive estetike të rafinuara dhe mbi të gjitha përmes Faljes! Edhe pse në grykën e Ferrit të vet, ai transmeton një mesazh universal e të lexueshëm për të gjithë popujt e të gjithë kulturat, duke evokuar tejkalimin e vetvetes dhe refuzimin kategorik të mbylljes përfundimtare në statusin e viktimës!
Në fund të kësaj rruge të rrëpirtë, në fund të këtij tuneli pafund, lind Liria e Epërme, e cila i tejkalon të gjitha dramat e jetës së tij!
Vepra e Radit ngjan me një pikturë e cila na rrëfen, na prek, e na zgjon emocione pafund me të vërtetën e saj, përmbledhur aq bukur në vargjet:
“Ne e deshëm njëri-tjetrin n’nji kamp teli me gjemba
hedhur midis nji moçal që e shndërruam në fushë…!”
(…)

“Të lirë janë vetëm ata që rrethohen me mure

Prandaj i rrethojnë, që ta vrasin lirinë e tyne,
Po liria s’ka t’bajë me qiejt e mbyllun
Liria asht çeshtje shpirti asht çeshtje dashnie…!”
E kështu rrëfimi i tij bëhet thuajse historik, një udhëtim përgjat të cilit poeti shkon drejt një trajektoreje të ndërtuar në të njëjtën kohë mbi referencat dhe dëshmitë e një realiteti absurd, që e nxit lexuesin të jetë njëkohësisht reflektues e kritik.
Faqe mbas faqeje, autori na shtyn t’i zgjerojmë kufijtë e këtij reflektimi duke na i shumëfishuar lidhjet midis këtyre dy realitete të ndryshme po tejet të ngushta mes tyre: nga njëra anë vuajtja dhe terrori – e nga ana tjetër, dashuria dhe shpresa.
Siç ka shkruar edhe Klara Buda në një artikull të saj kohë më parë: “Nëse Migjeni është për ne poeti i mjerimit, Radi bëhet poeti i lirisë së prangosur dhe të munguar, poet i brezit tonë të humbur, vuajtjet e të cilit e kanë bërë shpirtin më të pastër e më të ndritshëm se diamanti. Përmjes nivelit të vetëdijes dhe fuqisë së shprehjes, poezia e tij vendoset si një shtyllë e domosdoshme dhe shumë e rëndësishme në lehtësimin e poezisë moderne, post-totalitare shqipe…”
Poezia e Radit na fton të zbulojmë dhe të përjetojmë në të njëjtën kohë triumfin e guximit, të shpresës e të besimit, duke shpërhapur e transmetuar gjithë pasurinë e shpirtit, në një kryevepër të krijimitarisë dhe reflektimit të tij poetik.
Rrugë të mbarë në detin e poezisë, poet i madh!
Mbarë ju qoftë!
13 maj 2021
.
Ermira Godo - Xhomaqi
Ermira Godo – Xhomaqi

Une réflexion sur “Poésies choisies” de Jozef Radi

Ermira Godo

(Me dëshirën e mirë që së shpejti ta shohim këtë koleksion edhe në gjuhën frënge!)

Poésies choisies de Jozef Radi est incontestablement une œuvre poétique témoin, qui évoque non seulement l’absence de liberté et l’amour tué, mais aussi une émotion profonde, qui fait passer au lecteur, un message fort de l’espoir dans une époque sombre et tragique.
C’est avec de l’amour, comme force de survie et d’espoir, et à travers un esprit nouveau, moderne et positif, libéré de la haine et de la rancœur, que l’auteur nous livre, à travers ses poèmes, toute une histoire et nous émerveille avec sa sensibilité et son esprit poétique. Il nous administre une impressionnante Leçon de Vie à travers un langage particulier construit sur la musicalité de la poésie albanaise en “gegnisht” – dialecte du nord de l’Albanie – afin de susciter un plaisir intellectuel unique.
Comme d’autres damnés de la Terre et de l’Histoire, il a saisi que c’est souvent au plus obscur d’une séquestration que l’on trouve sa propre Lumière intérieure et un sens aigu de la Liberté!
Mieux encore! A l’image de certains écrivains de l’Antiquité, des détenus des geôles maoïstes ou des goulags sibériens ou des séquestrés de la Shoah, sa force spirituelle, intellectuelle ainsi que la volonté de survivre se construisent même dans l’isolement physique et moral.
Josef Radi réussit à aller encore au-delà! Il parvient à construire une idée du Bonheur par la Sublimation, le goût de l’esthétisme et le Pardon tout en restant au fond de son Enfer! Il nous transmet un message universel, lisible pour tous les peuples et toutes les cultures!!
Il prône le dépassement de Soi et le refus de s’enfermer dans le statut définitif de victime!
Au bout de cette route escarpée, au bout de ce tunnel sans fin, nait la Liberté suprême qui transgresse tous les drames de sa Vie!
Son œuvre est tel un tableau qui nous raconte cela et qui nous touche par sa vérité, nous éveillent par ses émotions, tout comme sa poésie le résume si bien:
Nous nous sommes aimés dans un camp barbelé
Jetés dans un marécage qu’on a transformé en champ…”
Que:
Libres sont ceux entourés de murs
Ils les entourent pour tuer leur liberté
Mais la liberté n’est pas une question de cieux fermés
C’est une question d’âme et d’amour…”
C’est ainsi presque un récit historique, un voyage, le long duquel le poète se dirige vers une trajectoire construite à la fois sur les références d’un témoignage et d’une réalité absurde, et qui amène chaque lecteur à être en même temps réflexif et critique.
Page après page, l’auteur nous fait agrandir les limites de cette réflexion et multiplie les rapprochements de deux réalités à la fois différentes et très proches: d’une part la souffrance – et d’autre part, l’amour et l’espoir.
Et comme Klara Buda écrit dans son article: “Si Migjeni est pour nous le poète de la misère, Radi devient le poète de la liberté menottée et manquée, le poète de notre génération perdue dont les souffrances ont rendu son âme plus pure et brillante que le diamant. Par son niveau de conscience et de la puissance d’expression, sa poésie s’impose comme un pilier incontournable et très important dans le relief de la poésie moderne, post-totalitaire albanaise.”
Ainsi l’écriture de Radi nous invite à découvrir et à connaître en même temps le triomphe du courage, de l’espoir, de la confiance et de la foi, en libérant toute la richesse d’âme du chef d’œuvre de sa création et sa réflexion poétique.
Bon voyage dans le large de la poésie, grand poète!
Bien à vous!
.

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.