back to top
11.5 C
Tirana
E premte, 29 Mars, 2024

Misioni i dijetarit… nga Menita Ljarja

Gazeta

Pader Gjon Shllaku (1907-1946)
Pader Gjon Shllaku (1907-1946)

Misioni i dijetarit nga Menita Ljarja

Filozofi gjerman J. G. Fichte në librin me titull “La missione del dotto” (Misioni i dijetarit), na paraqet pesë ese, të cilat i japin shpjegim pyetjes se cili është misioni dhe roli i dijetarit në shoqëri?
Cili është misioni i njeriut që të mund të quhet me të vërtetë njeri? Mirëpo së pari kjo është një pyetje që duhet ndjerë, – shprehet Fichte, – ҫka nënkupton një mendje të edukuar për të kuptuar qëllimin e fundëm të ekzistencës së vetë njeriut që është pikërisht harmonia e plotë e tij me vetveten. Njeriu duke e kuptuar këtë qëllim të fundëm, përpos lartësimit personal, reflekton në shoqëri edhe dinjitetin e misionit të cilin është i thirrur të kryejë.
Në enciklopedinë filozofike Bompiani lexojmë se “dinjiteti është treguesi i përsosmërisë dhe superioritetit moral…” Po morali si mund të përkufizohet? “Morali, – ka thënë filozofi dhe meshtari shqiptar, franҫeskani Anton Harapi, është mirësia në kulmin e vet…”
Dijetari, shkencëtari, – sipas Fichte-s duhet të jetë njeriu me moralin më të lartë në shoqëri. Një njeri i tillë, që bëhet pasqyrë e mirësisë në kulmin e vet dhe që tenton përherë e më tepër t’ia arrijë perfeksionit në vlera morale do të priret gjithmonë kah lartësimi i së vërtetës. Ky është dhe misioni i njeriut që të mund të quhet me të vërtetë njeri. Ai e njeh vlerën e asaj që ka thënë dhe që ka për të thënë…

Johann Gottlieb Fichte (1762-1814)
Johann Gottlieb Fichte (1762-1814)

Shumë vite më përpara, në periudhën e pas pamvarësisë, meshtari tjetër franҫeskan, eruditi dhe filozofi Gjon Shllaku, shkruante për Hyllin e Dritës: “Sot njeriu nuk din me folë me rruzullin, nuk din me e nderue e me e dashtë, s’mendon tjetër veҫ me ndërtue e me mbizotnue, qe arsyeja për të cillen njerzimi asht i trandun e i kërcnuem që në themel të kenies së vet…”.
Me krijimin e “njeriu të ri” komunist, ky njeri i ri nuk diti më as të flasë, as të nderojë dhe as ta dojë më rruzullin, ose më saktë, shoqërinë ku ai jetonte. Themelet e reja pa mend dhe pa zemër të shtetit të ri shqiptar komunist zgjodhën rrugën e lartësimit të njeriut në “kafshë pune”. E ky njeri i ri që u krijua nuk kishte lirinë e mendimit dhe të veprimit për të rizgjuar ndërgjegjen qytetare, virtytet fisnike të shqiptarit për me ecë përpara si komb. Pra populli shqiptar i vendosur në kushtet e mungesës të zhvillimit shtetëror dhe njerëzor për një periudhë shumë të gjatë kohore, edhe sot e kësaj dite trashëgon shenjat e një shoqërie “barbare”, e cila gjatë periudhës së diktaturës pati humbur misionin e saj për t’u quajtur NJERI, por që edhe sot e kësaj dite ky mision i rigjetjes së fillit të shkëputur është lënë në duart e njerëzve që s’janë të zotët e mendimit që buron vlera.
Po sjell në vëmendje një përgjigje që At Gjon Shllaku i jep një nxënësi në liceun “Illyricum”.

At Zef Pllumi (1924-2007)
At Zef Pllumi (1924-2007)

Ishin vitet ’45 dhe idetë komuniste të një revolucioni të bukur botëror kishin filluar të fitonin nga pak ndërgjegjen e filizave të rinj. Një ndër ta ishte dhe një nxënës i At Gjonit. Në një orë mësimi në lice nxënësi ҫon dorën dhe fillon të flasë për revolucionin e ri botëror të paqes dhe të mirëqënies. At Gjoni pasi e dëgjoi iu pat përgjigjur: “Ndigjò, mor djalë, kuptohet se për ҫka ke folë.[…] Programet e premtimet janë vetëm “demagogji politike”, sepse nji fjalë e vjetër latine thotë: “vulgus vult decipi” (populli kërkon me u rrêjtë).[…] Nji shfrytëzim njerëzor shndërrohet në nji shfrytëzim tjetër mâ të madh”. (Zef Pllumi, Histori kurrë e shkrueme, fq. 240)
Djaloshi kujtonte se mendonte një të vërtetë që e kishte të dëgjuar prej të tjerëve. Një mendje e shquar, një ndër eksponentët më të njohur të kulturës shqiptare e edukoi djaloshin me fjalët e një të vërtete të madhe. Në shkurt të vitit 1946, At Gjonin e arrestojnë, po në klasën e liceut, për ta pushkatuar më pas në fillim të marsit 1946. Ky erudit i kulturës shqiptare i shkolluar për filozofi-teologji në Hollandë, me një master në Universitetin e Louven-it të Belgjikës për fiziko-kimi bëthamore dhe kibernetikë, për të vazhduar më pas me diplomën në filozofi në Sorbonë dhe së fundmi me diplomën nga Universiteti i Köln-it për gazetari, është pasqyra e dijetarit që ka parasysh filozofi gjerman Fichte.

Pyetjes se a veprojnë sot në shoqërinë shqiptare personalitete në nivelin e At Gjon Shllakut apo të At Anton Harapit për të përfaqësuar dhe për t’i dhënë jetë misionit qytetar dhe rolit të dijetarit në shoqëri, po i përgjigjemi me fjalët e vetë Patër Gjonit: “Populli kërkon me u rrêjtë. Populli kërkon të gënjehet!” Në librin “Histori kurrë e shkrueme” të At Zef Pllumbit lexojmë se At Gjon Shllaku konsiderohej si profesori më i përgatitur i Liceut Franҫekan “Illyricum”. “Në kohën e vet thohej se ishte njeriu mâ i naltë i kulturës shqiptare. Artikujt e tij në revistën “Hylli i Dritës” banin jehonë në të gjithë vendin, natyrisht në rrethet intelektuale dhe shoqnore”- shkruan At Zef Pllumi. Ndërsa në një artikull të po At Gjon Shllakut tek “Hylli i Dritës” me titull “Problemi i njohtjes”, At Gjoni na jep përgjigjen e pyetjes se cili lloj frymori mund të quhet njeri. Ai pohon: “Shumica mâ e madhja e kafshëvet âsht e shtangueme në plozhtësín e kênës së vet e nuk kërkojn tjetër veҫ me ruejtë ata shka janë e shka kan; nuk priren me u naltue përtej caqevet qi u ka vû natyra e historija e nuk njeh nji zhvillim e përmirësim kulturuer tjetër përveҫ atij të njij lloji frymori qi thirret njeri. Tanë lartësija e madhnija e njerit mbahet në mendim,” – sepse na thotë Anton Harapi, “sikurse nji njeri pa mend e pa zemër, âsht i dekun, ashtu nji popull pa mendues âsht i shkuem e i maruem…”.

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.