Nji dimën ma i zi si nata!
një rrëfim nga Jozef Radi
Dita e arrestimit të Nikollë Merrnaçajt – Savër, 15 janar 1980
Ishte 15 janari i vitit 1980…
Ishte nji ditë e ftohtë dimni po me mjaft diell, prej atij që në kët stinë “…shndrit fort e ngroh veç pak…” ishte prej atyne ditëve që nguliten thellë jo veç në kujtesë po mbeten të gdhenduna në jetën e njeriut. E kjo përmes nji ngjarjeje disi të pazakontë dhe s’ka gja që mundet me ma shkulë, pos vdekjes…
S’mund ta them saktë se ç’ditë e javës ishte, po në kujtesën time, duhet të ketë qenë fillimjave ndoshta e hane, ndoshta e martë, po s’e kujtoj fort mirë. Posa kisha ardhë nga puna, po at ditë pak ma herët…
U lava dhe po bahesha gati me dalë kur erdhi mama e tronditun, e zbardhun në ftyrë e më thotë me nji alarm të trishtë: “Kanë arrestue Nikollën Merrnaçajn, në Lushnje!” Lëshova nji pasthirrmë e ndjeva nji drithmë rrënqethëse t’ma përshkojë krejt trupin… M’u duk e pabesueshme, e pamundun! Nikolla ishte i moshuem, i lodhun ndoshta edhe invalid press nji përplasjeje me makinë para pak vjetve, që veç Zoti e kishte shpëtue…!
Po Zoti mundi ta shpëtonte, po prej djajve të kuq s’mundje kurrsesi!!”
-Xha Nikollën e Dranës?! – e theksova pyetjen, a thue se kishte ndonji Nikollë tjetër në Savër.
-Po, s’ka Nikollë tjetër! Më çuen fjalë se Dranja asht shumë keq…!
-Hajde shkojmë! – i thashë Mamës…
Dranen, si kelmendase, mama e kishte vajzë të fisit, ishin Vushaj, ose Vushmaq! Po e shkreta Drane ishte e sëmunë me zemër e me tension dhe mezi mbahej në kambë me ilaçe…
Nga baraka jonë te shpia e Nikollës ishin diku nja 4-500 metra. U nisëm, duke e mbajtë mamën për krahu, po përpiqesha me i dhanë gajret e me ecë ma shpejt.
“Tash fillojnë me rradhë këta kriminelat!” – tha ajo e mpime e tana, sepse në kësi ngjarjesh, e jetonim të keqen e madhe se aty në interrnim ajo s’ishte punë e nji arrestimi, tashma po bahesh fushatë arrestimesh, siç po ndodhte në të vërtetë. Ajo ishte tronditë edhe vetëm duke mendue hallin e Dranes së shkretë që vuente nga zemra dhe i kishte dy fëmijtë ende të vegjël, meqë vajzën e madhe, Diellën prej do kohësh e kishte martue. Atë dramë familjare të Dranes, ajo po e përjetonte si të vetën.
Ndërsa po afroheshim, ndjemë nji habi i përgjithshme. U futëm në rrugicën më gurë për kah shpia e Nikollës. Të gjithë përreth, nga dyert e shpive e mbas gardheve po na kqyrnin. Na kqyrnin sikur prisnin të ndodhte diçka ma shumë se ajo që kishte ndodhë. M’u duk sikur shikimi i atyne njerzve më ngjitesh për trup, e sikur ajo habi e tyne e shtangun kërkonte me i dhanë nji tjetër kuptim asaj çka kishte ndodhë…
Kur u afruem te dera e shpisë së Nikollës, gurët garravaqë të rrugës m’u dukën edhe ma me shumë thepa. Mbas gardhit me kallama ishin tri koshere e bletëve, për të cilat Nikolla i shkretë, kujdesesh me aq pasion.
Komshinjtë e Nikollës në dy krahët e gardhit të kallamave u shfaqën me çehren e nji t’keqeje që befas mund të prekte edhe çdonjenin prej tyne…
Nikolla ishte 65 vjeç, dhe mama më tha se e kishin arrestue në ditën e pensionit, para postës së qytetit, me nji operacion paksa të bujshëm, në pikun e lëvizjes së njerëzve, si duket veç me ngjallë sa ma shumë terror!
Kur hapëm derën e hymë mbrendë… u përballëm me nji skenë të dhimbshme që të kujtonte vdekjen. E gjithë shpia ishte në kaos të plotë. Tri hije njerzish ishin shtangë e mpakë. Njena rrinte shtri në shtrat e dy të tjerët i rrinin përmbi krye. ndjehej nji përlotje fëmijësh që t’pikonte në shpirt. Gjatë kontrollit të banesës s’kishin lanë gjà pa përmbysë e pa shkatrrue! Kishin kërkue gjoja për nji radiomarrse që “malësori plak komunikonte me Amerikën”, dhe se vinte kokoren mbrojtëse të bletëve për të mos u kuptue çka jepte e merrte me CIA-n amerikane, mbasi atje kishte prindët, tre vllazën me gjithë familjet e tyne…
Shpia ishte pothuej bosh. Po ajo rrëmujë e kontrollit e kishte ba të dukej edhe ma zbrazët… Dranja ishte shtri në shtrat, e zbehun… e mbarueme. Marku i vogël 11 vjeçar, i vetmi djalë e i Nikollës, i ardhun përtej të pesëdhjetave mbas dy vajzave, ishte natyrë e urtë i ndrojtun dhe dukej krejt i mpimë e i hutuem… Maria, me nji përlotje që s’i shterresh, përpiqesh me u kujdesë për nanën e me i dhanë kurajo vllait të vogël.
Kur na panë në derë ndjenë nji gjendje lehtësimi. E megjithatë njeriu në të tilla raste s’di as kah me e nisë e kah me e bitisë bisedën… Drania i kishte pi kokrrat e tensionit e të zemrës… po vazhdonte me qindrue shtri. Mama filloi me folë e me e fërkue kah pak Dranen… Kurse ne të tre nisëm me vu ndonji send në vend prej rrëmujës së kontrollit policor…
Dranja, mbasi e mori pak vedin, bashkë me të keqen e saj nisi me qa hallin e plakut të arrestuem.
Dollapi i bukës me ato kanatat e rrjetës sipër ishte ende i hapun e i zbrazët, si nji ujk i uritun. Syndykun e kishin shkarkue përtokë ku nji sasi duhani e grime imtë, që Nikolla ishte mjeshtër, dhe shpërnda përtokë sëbashku me do fletë duhani të zbrazuna prej nji torbe të përhime, hallakatë nëpër at dysheme tullash. Oxhaku kishte ende gjurmat e nji zjarri që ishte shue kohë ma parë, po që asnji dru s’ishte rrotull me e ushqye. Krejt banesa e asaj familjeje katër vetash ishte ajo dhomë e vetme katër me katër, që prej asaj dite do të banohej veç prej tre vetëve.
U përpoqa me u dhanë pak gajret e shpresë, duke mbledhë e sistemue at rrëmujë të trishtueshme. Maria tha se ju kishin marrë edhe nji ikonë të Shën Mërisë me Krishtin…
Vrava mendjen: çka i hynte në punë arrestimi i nji të moshuemi, që pjesën ma të madhe të ditës e kalonte tue krasitë pemët e gjithkujt që i lypte ndihmë e tue u kujdesë për ato tri bletë tash të mbetuna pa zot… Çka u hynte në plan ai plak njashtu epik, që i kishte gjithnji opingat në kambë, që qeshte ambël e butë mbas shtëllungës së mustaqeve, që i fliste gjithkujt me nji zà të butë e të paqëm, që tymoste me llullën dhe ecte me hap të avashtë e të peshuem mirë ngado shkelte… Mbasi e kishte përplasë ma parë nji makinë në rrugë, e të gjithë kishin besue se kishte vdekë…
Tash e kishte rradhën shteti me e përplasë birucave dhe burgjeve at plak… e shteti ishte ma i zi se makinat e zeza, pse ai përplaste burrat dhe merrte zvarrë fëmijët e mitun e gratë e smuna…
Kur dolëm jashtë, nata ishte e zezë e ftoftë, me ca yje si gjylpana që e pickonin qiellin. Lotët e Maries i ishin shterrë e tha në fytyrë, Dranja kishte mujtë ma s’fundi m’u çue me zor në kambë e Marku na përcolli me nji buzqeshje të mpime…
Jashtë frynte nji erë e fshikullt. Mama më futi krahun e u mbshtet fort te unë e vazhduem rrugën nëpër terr… Tash të gjithë ishim në alarm se kush e kishte rradhën… Dhe vërtet, nuk vonoj e Gazi i zi i Degës, trokiti edhe ndër dyer të tjera aty në savër… ku krahas burrave që u arrestuan, si gjithnji viktima do t’ishin fëmijët…!
west new york, shkurt 2020
.