At Anton Harapi: Luftova për bashkimin e Shqiptarëve!
nga Frank Shkreli
“Zoti i vërtetë e Atdheu le të na mbajnë:
Me Zot e me Atdhe t’lumnojmë!”
Eh, sikur t’i kishin sot disa “tradhëtarë”
si At Anton Harapi
Javën që kaloi, Arqipeshkvia e Shkodër-Pult njoftoi publikun dhe median kombëtare se i ka hapur rrugën “rishqyrtimit të mundësisë së fillimit të një procesi të ri për të pohuar se martirizimi i At Anton Harapit, Meshtar Franaçeskan në Urdhërin e Fretënve Minorë, ishte si shkak i urrejtjes ndaj fesë”. Kjo bëhet e mundur, sipas njoftimit të Arqipeshkvisë Shkodër-Pult, falë një, “dokumentacioni të nevojshëm që na lejon tani të fillojmë punën paraprake për hapjen e një kauze të re Lumturimi”, për At Anton Harapin, thuhet në atë njoftim. Bëhet thirrje gjithashtu, në emër të gjithë ipeshkvijve katolikë të Shqipërisë, që të fillojë mbledhja e dëshmive gojore, dëshmive të shkruara dhe dokumenteve në lidhje me jetën, ngjarjet historike dhe për vdekjen e At Anton Harapit. Frank Shkreli/ At Anton Harapi: “Ta bajmë monumentin kombëtar – bashkimin e Shqiptarëve” | Gazeta Telegraf -Frank Shkreli: At Anton Harapi dhe At Gjon Shllaku, viktima të barbarizmit më ekstrem komunist | Gazeta Telegraf
Në lidhje me këtë kërkesë Autoriteti për Informim mbi Dokumente të ish-Sigurimit të Shtetit (AIDSSH-së) njofton në portalin e vet se ka vënë “në dispozicion të mbi 5 studiuesve, dokumente për AtAnton Harapin si: Dosja Hetimore-Gjyqësore me nr. 1086-A, por dhe dokumente nga Fondi operativ Dosje formularë 322… studimi i të cilave ka vlerë historike”, sipas AIDSSH-së. AIDSSH njofton në faqen e portalit të saj se një prej dokumenteve të dosjes hetimore gjyqësore nr. 1086-A për At Anton Harapin, përmban procesverablin e seancës së marrjes në pyetje të Françeskanit të njohur.
Ja vlen të sjellim me këtë rast, pjesë të dokumentacionit të botuar nga Autoriteti për Informim mbi Dokumente të ish-Sigurimit të Shtetit në lidhje me akuzat kundër At Anton Harapit, ku ndër të tjera thuhet: “Ai akuzohet mbi raportet e tij me pushtuesin italian, roli i tij si anëtar i regjencës gjatë kalimit të pushtuesve nazistë në vend, si dhe të ashtuquajturës propagandë të përdorur në shkrimet e botuara në revistën “Hylli i Dritës”, të cilat sipas gjykimit politik të komunistëve mbanin qëndrim pozitiv ndaj politikës fashiste”. Në dokumente të posedon AIDSSH njoftohet se aty gjendet edhe fjalimi që Patër Anton Harapi ka mbajtur në gjyqin e tij, për të cilin regjimi komunist e dënoi atë me vdekje. thuhet në deklaratën me shkrim të AIDSSH. Sipas dokumentacionit në fjalë, ishte 19 shkurti i vitit 1946, kur Gjykata Speciale në Tiranë e ka shpallur At Anton Harapin, “kriminel lufte” dhe “armik i popullit”, “sabotator i pushtetit”. Si përfundim, Harapi është dënuar me pushkatim dhe është ekzekutuar të nesërmen. Sot ende nuk dihet vendi ku prehen eshtrat e tij, thekson AIDSSH, ndërsa citon akuzën kundër Françeskanit shqiptar: “
Fala e fundit e Pater Anton Harapit, botuar në faqen e AIDSSH: ” Falenderoj ejresine e Popullit ge më jep fjalen e fundit ne kere kohe kritike per mua. Fjala e indit èshre kjo: Nuk shembet Shqiperia pse g/ykohet per deke Pater Anton Harapi. ur para 40 vjerève, nè Shkoder u perpigsha me ba Shqipenine, shume gjysha na oshin se nuk e duam Shaipnine, na nuk I kemi vue ne litar keta. S’kerkoj z. Kryetar, i tolerance. Une, simbas mundit, kam derdhe djerse me e ba Shgypnine. Franca e terërueme shre shembulla e revolucioneve popullore dhe gjykon Petain dhe e fale, r këre nuk ia njohin per te keq, po ia njofin per te mire. Kujtoj se edhe Shaiperia, ir gjykon regjentat, besoj se sikir t’i fali ata, nuk ka me gene ligesi per Shgypnine, or besoj se ka me gene mire. Une, gekurse kam hy në gojen e Ujgëve Hausding-it, etj, m perpjeke me ba mire e me mujt me shpëtue ndonji jere prej egersinave. Por me genë ishin bisha tegra, nuk kam mujt me i zbute, por prape me mundin tim kam pështue ja fre. A ka pas shgyptare te marre si une, ge per me peshtu njerez, me shkue e me u i ne gojen e ujkur? Ka pak ge sakri fikohen, moralisht, kere e kam thene edhe ne gjiraten time. Mua më shtyni marrija me shkue e me u perpjeke per me lehresue tajt jen e disa famil jeve dhe kam ba mjaft pune morale, sikurse juaji ai ashte
aleriale. Gja tjeter nuk kam. Rrnoftë Shqypnija!”
Mbrojtja: Luftova për bashkimin e shgiptarëve
“Kam deklaruar se inisiativa e djelmnis ishte e mirë, por mandej degjeneroi pse ra olla-vrasje, u ba pasion. Une Levizjen Nacional Clirimtare s’e kam urrejtur, por k genë kunder ekstremizmes. Anarshista ishin ata ge prishin getesine. U kam shkrue krerève te Malësise per cështjen e caktimit té kufijve dhe unë kam ardhur bashk kera krene nê Tirane tek Jacomoni, i cili ishte autoriteti ma i naltè i fashizmit nê Shqipéri, per céshtjen e kufive tē Grudes e të Hotit. Edhe Jugosllavia ishte e okupuar nga fashizmi sikurse Shaiperia, por malësoret dojshin bashkimin e Shgiptareve pe
ku firit.”
“Te rinjte e kishes katolike nuk jane fashistizufr. Sipas mendimit tim, dikush duhej te merrte inisiativen per me shpetue ate ge mundej me U shpête. Germanët duheshin luftue. Pranova detyren e Regjentit per me ba sakri fice, per me shpêrue popullin shaiptar mbrenda e jashre dhe deshen të merreshin vesh të gjitha Partite. Me gjermanet, unë nuk kam bêre politike a frimi, se e dija ge këta do të ikin nga Shqipéria. Nuk kam dasht me u perzi me politike dhe nuk e njoh veten per kriminel.”
Gjithnje sipas dokumentacionit të botuar nga AIDSSH: Deshmitaret: Na ka shpetuar jeten – Ne dosjen formulare genden disa deshmi te njerezve, te cilet deklarojne se At Anton Harapi u kishte shpetuar jeten. Edhe pse në kushte jo të favorshme, në presion ata deshmojne ne giyq: “Keshilli i N C.i Katundit te Lagit: Ne Kryesija e Kshillit N.Ç. te Katundit te Lacit, dishmojme e vertetojme, nen pergjegisin tone se, me 6 tetuer 1944, ne Katundin tone ndolli shka vijon: Mbas nji sulmi te pashog e kreshnik, qe bani ceta e Partizanuet kêru nê Laç, kundra ushtris barbare gjermane, krye se cilles cete partizane ishte Komisar Brigate Merkur Cela, gjermaner shtuen Cetat e teta, sulmuen katundin e dogjën shtate shpi, bashke me shpi famullitare. Ne ket rast germant plagosen famullitarin At Marjan Prelaj e 11 te tjere merren e @Wrgohen ne burgun e mudershem te Shkoders. Personat e burgosun jane keto: P. Marjan Prelaj, famullitar, Ndre Gjetani Kryetari i Kshillit N.C. i Laçit, Pal Marku Sekretar i K.N.C. Nikolle Bardhi, Marka Gjini, Gjergj Pali, Nikolle Pasha, Pjeter Nikolla, Nikolle Shkorreti, Marja Gjini, Pal Hila e Anton Magjoni. Njoftojmë, pra, se P. Anton Harapi, ky i vetmi, nderhini e pshtoi shpirtent e jeten e 12 vetue nalt te permendun, qe ishin nder duer te pamshirshme gjermane e në burgun e tyre të rrezikshem tue i lirue prej burgut e tue kthye te gjith nder shpija te veta. Kag na thote detyra per me Ishue ket deklarate tê njo fueme prej nesh. firmosur nga Sekretari Pal Mark Zimaj dhe Kryetari i Kshillit N.Ç. i Katundit t’Laçit, Ndre Gjetani, perfundon AIDSSH dokumentin e perpunuar nga @Migena Demirxhi Aljula Jubani @Gentiana Sula – Faqja Zyrtare Gentiana Mara Sula, Anton Dukagjini Ngjarjet Kisha Katolike Shkoder-Pult Muzeu Diogezan Shkoder-Pult.
Kështu pra, bazuar në këtë dokumentacion dhe të tjera, po hapet rruga për fillimin e procesit të lumnimit të At Anton Harapit, një nismë kjo e kryesuar nga Kryedioqeza Metropolitane e Shkodër-Pultit, në marrëveshje me të gjithë ipeshkvijtë e Shqipërisë, pasi At Anton Harapi nuk është përfshinë lumnimin e grupit prej 38 martirëve të parë shqiptarë të regjimit komunist të Enver Hoxhës, shpallur të lumë nga Kisha Katolike Universale, vite më parë. Komunistët shqiptarë e pushkatuan At Anton Harapin së bashku me Lef Nosin dhe me Maliq bej Bushatin, në vitin 1946, në afërsi të Tiranës.
“Zotënij të ndritshëm!
Nuk due t’u ndali ma. Keni udhe të gjate. Mirrni këto visare te cmueshme, e shkoni. Por para se te niseni, eni ketu, e mbi këta eshten, shembllese ideali, force dhe bashkimi, t’ia shtrijme dorn shoqishojt, Toske e Gege, muhamedane e te krishtene e me besen e burrave, me besen shqiptare te lidhemi per t’ia mbajte Shqiptarit te paprekun nji Zot te vertete, njt Atdhe te lumtun, per ta bam Shipnine e re te forte e te madhnueshme, te denje per Skenderbeun. T’i diftojme, po botes, se Shgiptarët jane njimend burra; se mund te jemi Toske e Gege, muhamedane e te krishtene, e njtheri Shqiptare te njimendet. Zoti i vertete e Atdheu le tê na mbajne: Me Zot e me Atdhe t’lumnojme!” (Nga fjala e At Anton Harapit, mbajtur në Shkoder me 1936, para arkivolêve me trupat e Cerçiz Topullit dhe Mustafa Qullit, kur nga Shkodra po pecilleshin per ne Gjirokaster e Leskovik).
Át Anton Harapi, meshtar i Urdhrit të Fretërve Minorë, teolog, filozof, sociolog dhe prozator i mirënjohur, por mbi të gjitha, atdhetar i flaktë shqiptar dhe martir i Kishës Katolike Shqiptare. Ishte data 23 dhjetor, 2023 kur Kryeipeshkvi Metropolit i Shkodër-Pultit, imzot Angelo Massafra, njëkohësisht, kryetar i Konferencës Ipeshkvnore të Shqipërisë, nënshkroi vendimin e ipeshkvijëve shqiptarë për të mbledhur të gjitha dëshmitë dhe dokumentacionin e nevojshëm, që ka të bëjë me jetën, veprën dhe martirizimin e françeskanit të madh, me qëllim për të autorizuar fillimin e procesit për lumnimin e At Anton Harapit -si më poshtë:
Disa prej veprave të At Anton Harapit -dhuruar autorit të kësaj përmbledhjeje modeste -nga ipeshkëvi i Kishës Katolike Shqiptare të Dardanisë, i ndjeri Imzot Mark Sopi -Prishtinë, 2005