back to top
12.5 C
Tirana
E hënë, 14 Tetor, 2024

Rrugëve të mërgimit – Poezi nga Idriz Lamaj – nga Ernest Koliqi (1973)

Gazeta

Ernest Koliqi (1903-1975) - Shejzat
Ernest Koliqi (1903-1975) – Shejzat
Rrugëve të mërgimit – Poezi nga Idriz Lamaj
nga Ernest Koliqi (1973)
Rrugëve të mërgimit – New York 1973 –
(Vëllimthi kushton 3 dollarë
dhe mund të porositet n’adresë t’auktorit:
East 182 str. – 24 Bronx, N.Y. 10452 – New York – USA).
Idriz Lamaj
Idriz Lamaj

Edhe Idriz Lamaj hyn në radhën e vjershatarve qi u përshkuen nëpër travajët tronditëse të Mbasluftës së Dytë Botnore. Pinjuell i nji toke qi gjimon nën peshën e nji krajate shekullore, bir i asaj Kosove ku gjindja në mal e në fushë fshajnë e dënesin të ngujuem në pamundësi me shprehë lirisht ndjesitë e veta të njimendta, Idriz Lamaj, në liri t’idhët të mërgimit, vajton fatin e vendlindjes po edhe të vetin. Ndjesive të ndrydhuna, qi nuk janë vetëm të tijat, por të mbarë nji populli ai u jep nji za të thekun, në të cilin vrull idhnimi, pezmi e pikëllimi rihen me lot malli dhe ambëlsohen disi me afsh dashunije për atdhé të braktisun. Dhimba për Kosovë e për Shqipni: ky leitmotiv në krejt veprën degëzohet në variacione të nduernduerta. Lamaj ban pjesë në brezninë qi nuk njef buzqeshje: botën e shef të mbështjellun në nji prask zi-katran, zi-thëngjill (natyra thëngjill) e prandej Zana e tij din vetëm të dishprohet (Tinguj dishprimi të mbyllun në muzën e vargut tim…)

Lindi e u rrit në nji mot ku stinët shtjellohen të vrugta. Namë e fjalë zëmrimi i shpërthejnë nga buza. Por kumbon në to edhe si nji jeh kushtrimesh burrnore. Nuk janë të tijat vargje ankimi të shterpë, përkundrazi duen të jenë nxitje me u kundërshtue tyranve dhe fatit qi padrejtësisht tyràjt i përkrahë në dhunim të lirisë e të drejtësisë së Njerzimit.
Jemi përpara nji kange me theksim luftarak. E nuk harron vjershatari se ka edhe popuj tjerë qi pësojnë nën kthetra regjimesh shtypëse e shqymbëse.
Dje bijt e Hunjadit,
Sot të Jan Husit,
Nesër të tjerë…
…Para zinxhirëve të tankut
Barikada gjoksash sulmuen,
si gjoksat e Budapestit
të Pragës u gjakuen… (Fytyra e Kombit, f. 17)
Sa më pëlqen shprehja: të bijtë e Hunjadit për hungarezët. Hungarezve vetë as të huejve nuk e besoj se u shkon mendja ta përdorin at shprehje. Lamaj, shqiptar, kujton, kur flitet për hungarezë, Hunjadin, mikun e përkrahësin e Skanderbegut. Dridhet nji ndjesi shqiptare sympathije e veçantë për hungarezët n’at shprehje.
Natyrisht vjershatari i ynë i ri këtu na paraqet pemët e para të kopshtit të vet letrar. Jemi të bindun, tue marrë parasysh kët fillesë të mbarë, se në vepra t’ardhëshme, qi presim, thematika e tij ka me u begatë dhe trajta ka me u hollue. “Jeta asht e shkurtë dhe arti shumë i gjatë!” – ka thanë nji qi i a dinte vlerën mundimit letrar. Neshtrashat a shenjet janë shum të mira. Shifet përpjekja me lëmue strukturën formale dhe me naltue rrafshin e përmbajtjes së vjershave. Vende-vende ndeshë lexuesi në vargje qi vrumulisin në rrahje flatrash me nji hov të papritun. Qe, ndonji shembull:
nji populli, ai u ep nji za të thekun, në të cilin vrull idhnimi, pezëm e pikllim.
…Në vorrin e tokës sate
Kurr nuk të kalben eshtnat,
As kurr nuk të shlyhet
Emni i shkruem
Mbi gur të vorrit… (Vdekje e bukur, f. 21)
E prap:
…Shtrije dorën, burrneshë!
Se, po të thom lamtumirë
Pa u pjekë në rreze t’jetës;
Po të là nën çadër të errsisë,
Nën harkun e drapnit të kuq, (Shtrije dorën burrneshë, f. 23)
E në vjershën “Zyfnimi i zemrës” (f. 44) ku ngashërimi i mërgimit, qi na fryn zemrën të gjithë ne, imtohet me premi e thadrim:
O vllazën,
Të nji barku jemi,
Nji shpirt e kemi.
Nji zemër e kemi.
Na grryen nji uri:
Ju për bukë
E ne për ju,
Ju për liri
E ne për ju,
Ju për ne
E ne për Atdhe…
Na jemi vllaznit tuej
Prore u kujtojmë,
Pranë jush jemi.
Për çdo ditë,
Për çdo natë
Rrijmë me ju,
E ju nuk na shifni
Si dergjemi pranë jush,
Si qirij digjemi.
S’ka si m’u tregue ma me pathos dhe me ritëm mà rrëmbyes gjendja e përditëshme shpirtnore e jona, qi kemi mendje e zemër përhera të gozhdueme në kujtim të njerzve qi lamë n’atdhé.
Letrarisht të shënueshme më duken tingëllimet Fillimi (f. 34) e Rrugëve të mërgimit (f. 36).
Qi Lamaj orvatet ta fuqizojë stylin e vet tue e pasunue fjalorin dhe qi e njef randësinë e leximeve të vlefshme shqipe dhe studimin e shkrimtarve të kulluet, na a dishmon përdorimi aty këtu i disa fjalve të zgjedhuna si për shembull: shqotë, vegulli, m’u krekue, skllaf, ullak, mraz, gjakim etj. Disa vargje ngjiten menjiherë në mbamendje e aty jesin:
…Shlliga gjakpise në zemër të vllaut hyni…
…Imami ka fikë dritat në minare,
Kumbonët e Kishave nuk lëkunden,
Heshtje e përmortshëme… (Përshkrim i gjallë i gjendjes së sotshme të Shqipnisë).
Zamare e surle kët natë ma shtojnë vetminë…
Urojmë qi ky letrar i ri ta vazhdojë për s’mbari ecjen në shoqni të Zanës tue lanë mbrapa motet ku shtrëngohen grushtat, kafshohen buzët, sytë pikojnë lot, faqet skuqen e bahen gjak dhe të kapet në stinën ku të hapen dyert e shtëpive e të shtrohen, pranë votrave të përtrìme, tryeza jo ma për mysafirë të huej por për shqiptarë tekembramja të vëllaznuem në liri.
Zoti e premtoftë!

Related Images:

More articles

1 Koment

  1. Idriz Lamaj asht ndër figurat ma të randësishme të Disaporës Shqiptare në Amerikë. Ish gazetar i “Zërit të Amerikës” dhe drejtues i gazetës “Shqiptari i Lirë” ai ka një histori të gjatë përpjekjesh dhe suksesesh në jetën intelektuale të Disaporës.
    Ndërsa lexoja një shkrim te “Shejzat” për librin e tij “Rrugëve të Mërgimit” e gjeta plotësisht me vend ta paraqes kët analizë inkurajuese të 50 viteve të shkueme të shkrueme jo prej dokujtdo, po bash prej Ernest Koliqit; e ku, ndër “Shejzat”!
    Të uroj shëndet Bacë!

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.