Nija zemërmadh
rrëfim nga Muçi Xhepa
Zilja e shkollës tingëlloi e fortë. Pandërprerë. Ora e katërt, e fundit për mua. Kohë për të kapur autobusin e drekës. Mblodha shpejt gjërat që kisha mbi tryezë; fletoren e ditarit, librin e anglishtes, viti i dytë, fjalorin “Hornby”; kështu e quanim ne nxënësit e shkollës së mesme të Gjuhëve të Huaja. Ishte fotokopjim i orgjinalit të 74-ës. I rëndë, i stërmadh dhe i lidhur keq. Në disa vende ishte shqepur. Por, ishte gjëja më e çmuar që mbaja në çantë. Kur na i dhanë në fakultet, gëzonim si fëmijë.
E kishim mësuar gjuhën e huaj duke kopjuar dërrasën e zezë. Pothuaj, çdonjëri nga ne kishte sajuar një fjalor të vetin; fletore me viza, e prerë dhe e qepur me dorë. Ata nxënës që kishin prindërit në hierarkinë e lartë partiake dhe që kishin fjalorë të huaj, nuk i sillnin në klasë. Bile, as nuk tregonin se kishin të tillë. Shoku im i bankës gjithnjë më befasonte me sinonimet, antonimet, foljet frazale që përdorte. Ne të tjerët s’i kishim dëgjuar më parë. Një shoqe guxoi dhe e pyeti.
-Të kam zili! – I tha ajo – Përdor fjalë e shprehje që mësuesja s’na i ka përmendur.
Ai u skuq, bëri sikur nuk e dëgjoi. S’kishte faj i ngrati; Neroni i kishte dënuar me vdekje librat e huaj. Metoda e “Essential”, nga e cila mësonim gjuhën angleze, kishte faqe të tëra që mësuesja i kalonte pa i shpjeguar. Flisnin për një lloj jete tjetër, borgjeze. Armike e shoqërisë socialiste. Eh, tani ata socialistë janë bërë borgjezë me pronën që u vodhën armiqve.
Nxitova hapin. Pranë xhamisë, që “çlirimtarët” e kanë kthyer në pijetore, shoferi i autobusit ndezi motorin. Fillova të vrapoj. Nga xhamia-pijetore më thërriti një zë i njohur.
-Hajde të pish një kafe me ne! Ikim bashkë në Elbasan! – Ngurova, ishte nga të paktat herë që mund të shkoja me ditë në shtëpi.
-Herë tjetër Nije! – S’më la të mbaroj. Zbriti shkallët dy e nga dy njëherësh dhe ia bëri me dorë shoferit të mbyllte dyert.
-Jam me një mikun tim, shofer metalurgjie. Hajde të pimë një gotë me kalastren të njomë. E ka pjekur enkas për mua, pastaj ikim të tre bashkë në Elbasan.
-Nije! Aty nuk të lejojnë të pish me meze! Aq më tepër ta sjellësh nga jashtë!
-Mos harro! Jemi në Peqin, shtëpinë time këtu! – Më tërhoqi nga krahu.
Nije Magani ishte mik i hershëm i familjes. I rritur në Elbasan që fëmijë, Nija kishte miqësi me gjithë të afërmit e mi. Pjesa më e madhe e miqve që përzgjidhte ishin nga shtresa e të deklasuarve. Shkolla ku unë punoja mbante emrin e babait të tij, shkolla e mesme “Zihni Magani” quhej. Neroni, për sa kohë i nevojiteshin të rënët në luftën civile, i quante dëshmorë. Po, kur nuk i duheshin, i shpallte armiq dhe familjet ua internonte. Babai i Nijes i kishte shpëtuar marrëzisë së tij. Në tryezë erdhën edhe dy miq të tjerë. Pula mbaroi shpejt.
-Ikim, – tha Nija dhe u çua.
-Përse kaq shpejt? Motorët s’janë nxehur akoma! – E kapi nga dora njëri prej tyre.
-Shkojmë te klubi i kalasë! E vazhdojmë pijen atje.
-Kam rrugë të gjatë për të bërë nesër. Herë tjetër. Mos ma merrni për të keq! – Nija shtrëngoi duart me ta.
Të tre morëm rrugën për te agjencia ku ishte parkuar Zisi.
Ulem në mes. U ngjit në kabinë i pari. E bëri për të më nderuar. Të isha më i lirshëm në pjesën e sediljes pranë derës.
Automobili s’u ndez. Bateri e rënë. Shoferi doli jashtë.
-Na zuri haku që nuk ndenjëm me ta! – tha Nija.
-Mos u mërzisni! Ja, po vjen një Ifë dhe na tërheq! – Shoferi bëri me dorë.
Ifa u kthye për te agjencia. E njihte drejtuesin e saj. Vunë kavon dhe pas disa shkundjesh, pa dalë ende në rrugë, motori i Zisit u ndez.
Nija punonte shofer te Albimporti. Dërgonte prodhime bujqësore jashtë shtetit. S’ishte i kënaqur me maunën. E vjetër, defektoze; shpesh herë priste udhëve të botës ta rimorkionin. Ajo që e dëshpëronte më shumë ishte pamundësia t’u plotësonte kërkesat miqve të shumtë. Të tërë prisnin diçka të huaj prej tij. Në unazën e Peqinit, aty ku fillon rruga për Elbasan, na doli përpara një polic.
-E paskan lajmëruar që kemi kthyer nga një gotë. – Tha shoferi i nervozuar.
-Flas unë, – ia preu Nija, – e njoh është peqinas.
Polici me uniformë të dalë boje u afrua te shoferi.
-Ku po shkon? – pyeti me zë të lartë.
-Në Elbasan!
-Çfarë ke ngarkuar?
-Jam bosh. Solla tela hekuri në Kantier.
-Letrat!
-O Kasem! Po thuaj o burr, si jeni!
-Oho, Nije Magani! Nuk të pashë!
-Eh, jam i vogël unë!
-Për at’ Zot! Lëri, lëri letrat, shkoni!
.
Polic Kasemi ngriti dorën dhe i bëri shenjë Nijes me gishtin tregues. Diçka si: herën tjetër! Zisi lëvizi me të shkundura, freksioni s’ndante mirë.
-Ej, Zihni Magani, ty të hapet rruga vëlla! Të të rrojë Hekri! – Shoferi buzëqeshi me ironi.
-Ore, për… se rr… ai! Por, pret t’i sjell diçka.
Kur Hekuri u vu ministër, Nija na tregoi në konfidencë te kafeneja pranë portës së kalasë; si e kishte pritur emërimin kushëriri i tij. Në darkën e ngushtë familjare, ku kishte qenë i ftuar edhe Nija, Hekuri u kishte thënë: “Më erdhi radha edhe mua!”.
-Nuk e kuptuam çfarë donte të thoshte me të. – tregonte Nija – I prerë në fytyrë dhe me zë të ulur ai vazhdoi: “Kush ulet në atë karrige i hiqet koka! Po të thuash jo, prap ta heqin!”
Ne që dëgjonim të ngrirë Nijen, nuk u besonim veshëve. Por, kur mbas viteve ’90-të intervistuesja pyeti ish-ministrin e Neronit, sesi e kishte pritur detyrën që i kishte dhënë përbindëshi, ai iu përgjigj ashtu siç na kishte treguar Nija.
-Çfarë ke ngarkuar për nesër? – e pyeti shoferi Nijen.
-Gjak! – tha Nija.
Dhëmbi i thyer përpara e nxorri fjalën me fëshfërimë. Shoferi ktheu kokën. Rrudhi ballin.
-Gjak fshatari, – e përsëriti me forcë Nija.
-Mos o burrë! Kemi mësuesin këtu! Nuk e frenove atë dreq ha…!
-Jo me miq! Muçin e kam mik përpara teje!
Edhe unë do doja që Nija të mos e vazhdonte temën që nisi. Ishte me rrezik të madh. Mikun e tij e takoja për herë të parë. Por, kurioziteti dhe një ngazëllim i brendshëm më shtynte ta dëgjoja shpjegimin e metaforës që përdori. E vështrova Nijen me sytë që më buzëqeshnin.
-E kanë mbjellur vetë, ia kanë bërë të gjitha shërbimet vetë dhe janë të ndaluar ta hanë.
-Aty në arë e kanë! – ndërhyri shoferi.
-Or ti mik! Po ai që s’e ka në arë? Po ti që punon në metalurgji – mes helmeve? Po mësuesi që ke sot në automobil? Po… – Heshtje.
-Domatet, për eksport, të prishurat për popullin… mishin jashtë… pulat jashtë…! – Heshtje.
-Lëre këtë muhabet se ty s’ta kalon njeri për llafe! – shoferi foli i zemëruar.
-Sa kohë ky popull…! Nija u kthye nga unë.
Kur legjenda e kirurgjisë, Perikli Sheti, doli nga burgu; gjatë një xhiroje darke në bulevardin e qytetit na tha mua dhe Engjëll Zaçes që po shëtisnim me të, se shteti po eksportonte gjak shqiptari. Në makinë po e dëgjoja përsëri, por në një formë tjetër.
Zisi ndaloi te Ura e Zaranikës. Falenderuam shoferin dhe morëm rrugën për te Banesat. Shtëpitë i kishim pranë. Dy ndërtesa më poshtë jetonte familja e Nijes.
-Muç s’të kam sjellë gjë. Dhe nuk më ke kërkuar gjë.
-Nije të falenderoj që më konsideron mik, por…!
-Të sjell një palë syze dielli?
-Jo, ke një tufë që presin nga ty gojëhapur!
-Do fjalor! – nguli këmbë. Nuk e përmbajta gëzimin që më shpërtheu në fytyrë.
-Rrugën që shkoi solla një për kushërirën. S’janë të shtrenjtë. I shesin me tezga, jashtë librarive. “Çfarë zemre ka ky njeri”? – thashë me vete.
-Përse të gënjej? Do të ishte dhuratë. Një ëndërr.
-Më shkruaj emrin e fjalorit!
Grisa një fletë blloku dhe shkrova: “Longman, Dictionary of Contemporary English!”.
Ishim afruar pranë shtëpisë së tij. U ndava duke i uruar rrugë të mbarë.
Në mesinxher nga Gjermania më thërret Kujtim Bevapi. Mik i Nijes. Kanë qenë bashkë shokë shkolle në tetëvjeçaren “Naim Frashëri”, shkolla e vjetër që mbështetej te muri i kalasë.
-Kam një lajm të hidhur, – tha, – Nija na la!
M’u mbushën sytë me lot. Kërkova në raftin e librave. Ngrita në drejtimin e kameras së kompjuterit fjalorin.
-Nije zemërmadhin e kam këtu!