back to top
12.5 C
Tirana
E premte, 29 Mars, 2024

Martin Camaj: Ky Uliks që s’mbërriti kurr n’Itakë… – nga Primo Shllaku

Gazeta

Martin Camaj (1925-1992)
Martin Camaj (1925-1992)

Martin Camaj: Ky Uliks që s’mbërriti kurr n’Itakë…

nga Primo Shllaku

me rastin e 30 vjetorit të ngjitjes n’amshim të Poetit

Sot u mbushën plot 30 vjet prej ditës kur poeti Martin Camaj mbylli sytë në Langgries të Gjermanisë në moshën vetëm 67vjeçare. Jeta e tij për ne deri tashti e panjoftun, po zbulohet ngadalë dhe po hapen drita të reja që tregojnë shkaqet e emigrimit të një malësori që kaq të vështirë e kishte mërgimin. Pushteti i ri që zbriti nga mali e përmbysi krejt mendësinë dhe për nevojat e tij filloi veprën shkatërrimtare kundër njeriut të lirë dhe “në punë të vet”. Ai regjim ishte zotue në heshtjen e tij të frikshme që të mos lente njeri në kambë. Por ose ratë e të nënshtruem, ose ratë e tue u kalbë në vorr.
Kushtet e shtrëngimit për t’u ba “spiun” e gjetën krejt të befasuem dhe të papërgatitun Martin Camajn në lulen e rinisë. Ai i rreku organet e regjimit, sepse duhej pritë nji kohë kur të hapeshin shtigjet dhe ato u hapën vetëm kur regjimi u prish me Jugosllavinë, më 1948.
Dalja e Martinit në liri nuk shënoi lirinë e Martinit. Ai mbeti i lidhun me gjuhën shqipe e me kujtimet e tij të vendlindjes, me botën shqiptare e me malet e peizazhet e tyne të virgjëna që do të ishin drita e fundit që duhet të jetë shue në kokën e poetit atë ditë fillimpranvere këtu e tridhjetë vjet ma parë.
Martini u shkollue ma parë në Beograd, mandje shkoi në Romë dhe, përfund, u instalue përfare në Munih, ku drejtoi edhe katedrën e albanistikës për disa vjet të mira.

Ernest Koliqi, Martin Camaj e Krist Maloku
Ernest Koliqi, Martin Camaj e Krist Maloku

Poezia e tij asht pasqyra ma autentike e udhëtimit të tij të mbrendshëm shpirtënor. Aty ai rrëfehet thellë e ndërton pozicionet e tij estetike e artistike të vijimësisë së letërsisë shqipe që nuk duhet të hynte në eksperimentin e realizmit socialist. Në indin e imët të asaj poezie, mes shum motiveve, dallohet motivi i marrëdhanieve të tij me nanën e tij, e cila, e detyrueme prej kushtesh ekstreme vorfnie, e nisi djalin e saj në shkolla, tue e nda prej gjinit të familjes. Ky fakt do të bahej për poetin nji plagë e randë që nuk do t’i shërohej, kurr edhe kur e kapërceu moshën e adoleshencës dhe hyni në periudhën e rinisë. Këtë plagë nuk do ta lejonte që të cikatrizohej marrëdhania e tij e re me atdheun e vet që, në paralaleizëm asimetrik me nanën e tij, do të instalonte në psiken e këtij individi krizën e përjetshme të “dëbimit”. Martini nuk erdhi ma kurr në Shqipni. Edhe pse fati deshti që ai t’i shkelte ato dy vjet “lirie” kur mbase edhe mund të vinte në atdheun e tij për të shue dëshirën e tij të zjarrtë të prekjes së mureve të plangut, ai refuzoi. Shum thonë se ishte i sëmundë, por nji poezi e tij shum e fshehtë në qitjet e saj personale e autobiografike. “Mysafir i paftuem në Berishë”, duket sikur na e ndriçon shkulmin e fundit të këtij malësori të shkolluem e të ditun sa rrallëkush mbrenda e jashtë Shqipnie, Kosove e Maqedonie, i cili megjithse e çoi mesazhin se shqiptarët kurdo i përkasin njeni tjetrit, ai e ruejti dinjitetin e tij para nji atdheu të cfilitun e të përdhosun prej deformimit gjysmëshekullor të eksperimentit komunist. Ky Uliks që nuk mbërriti kurr në Itakë, bani zgjedhje të ashpra dhe të pashoqe. Prestigji dhe dinjiteti njerëzor e bajnë individin e dënuem me mërgim ta marrë atdheun me veten dhe vetë ai të bahej ndoshta plisi ma i nxehtë e ma djegës i nji periudhe kur, për shumicat, po derdhej me bollëk iluzioni i ardhjes së lirisë.
Trupi i tij tretet në tokën njerkë të Gjermanisë jugore dhe sipër kokës së vorrit të tij randon nji shkamb i verdhë, sjellë prej viseve ku kishte jetue brez mbas brezi familja e Camajve në Temal, në bregun e djathtë të Drinit, këtij lumi që i rrin Shqipnisë e Shqiptarisë si nji shtyllë kurrizore prej uji.
12 mars 2022

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.