back to top
8.5 C
Tirana
E premte, 6 Dhjetor, 2024

Veprimtarë të lëvizjes kombëtare shqiptare të Malësisë së Gjakovës në 25 vjetorin e kremtimit të pavarësisë nga Ylli Prebibaj

Gazeta

Zyrtarë të Malësisë së Gjakovës më 1937
Zyrtarë të Malësisë së Gjakovës më 1937

Veprimtarë të lëvizjes kombëtare shqiptare të Malësisë së Gjakovës

në 25 vjetorin e kremtimit të pavarësisë

nga Ylli Prebibaj

“…Anë e kand, në Shqypni shtypi e intelektualt
janë shpërvjelë për t’iu ba gati së kremtes plot kujtime e hare,
25 vjetorit të pamvarsis, edhe kanë arsye.
Kjo nuk asht vetëm nji e drejtë e nji detyre,
kjo asht edhe nji nevojë…”
Hylli i Dritës 1937
.
Ylli Prebibaj
Ylli Prebibaj

Qeveria Shqiptare e vitit 1937, mori një vendim të rëndësishëm sa i takon kremtimit të 25 vjetorit të pavarësisë, për këtë qëllim u ngrit një komision i posaçëm, i cili e shtriu veprimtarinë e tij në të gjithë Shqipërinë, nëpërmjet ngritjes së komisioneve sipas njësive administrative. Detyra e komisioneve zonale ishte dërgimi i propozimeve zyrtare në adresë të komisionit në kryeqytet për veteranët e lëvizjes kombëtare, një nga këto komisione ishte edhe ai i Malësisë së Gjakovës.

Shtypi i kohës i kushtoi vëmendje këtij përvjetori. Hylli i Dritës në publikimet e tij më 1937, botonte artikuj me përmbajtje historike që evokonin periudhën e lëvizjes kombëtare, si: “Turgut Pasha hin në Shkodër”, “Krue, Deqiq, Vlonë”, “Tue kujtue 25 vjetorin shqyptar”. Shkrime me trajtesa historike u publikuan në shumicën e organeve të shtypit, kurse në fletoren zyrtare u botuan dokumente të karakterit zyrtar që kishin të bënin me kremtimin e 25 vjetorit.
Njëkohësisht pati edhe botime serioze siç ishte libri: ‘Shqipwnia me 1937, Veprimi Shtetnor gjat njëzet e pesë vjeteve të parë të vetëqeverimit” në dy vëllime, (Shtypshkronja “Kristo Luarasi”, Tiranë 1937). Në të dy vëllimet paraqitej një tablo e kushtetutshmërisë së shtetit shqiptar, pushtetit ekzekutiv, strukturës shtetërore, evoluimit të institucioneve shtetërore nga 1912 e në vijim dhe dokumente të tjera të karakterit historik.
.
Vendimi Nr. 1, datë 21. VII. 1937, mbi veteranët e propozuar për Krasniqen
Vendimi Nr. 1, datë 21. VII. 1937, mbi veteranët e propozuar për Krasniqen

I – Veprimtaria e Komisioneve të Tropojës dhe Krasniqes

Në kuadër të kremtimit të 25 vjetorit, komisionet e ngritura në Malësinë e Gjakovës, evidentuan dhe i dërguan “Komisjonit të Kremtimeve të 25 Vjetorit të Vetqeverimit” propozimet e tyre, për veteranët e krahinës. Komisioni i Tropojës nëpërmjet Vendimit Nr. 2, datë 17 korrik 1937, dërgoi emrat e veteranëve të rrethit dhe biografitë përkatëse.
Ndërmjet tyre figurojnë:
1.Halil Ibrahimi, Bajraktari i Gashit
2.Abdullah Sadik Hoxha, prej Parisë së Gashit
3.Ali Ibra i Shipshanit
4.Zenel Ibrahimi i Babinës
5.Arif Delija i Myhejanit
Vendimi mban nënshkrimin anëtarëve të komisionit, kryetarit dhe nënprefektit Sami Tërshana, (AQSH F. 170 F. D. 55).
Praktika dokumentare vijon me vendimin e Komisionit të posaçëm të Komunës Krasniqe, (Vendimi Nr.1, datë 21. VII. 1937), ku ndër të tjera shkruhet “Komisioni i posaçëm i Komunës Krasniqe i formuem nën kryesinë e Zv. Kryetarit të Komunës z. Safet Topçiu me anëtarët legalë z.Sali Mani, Avdyl Qerimi, Zenun Alija, Shpend Balija, Maxhun Nimani e Rexhep Shpendi”, mori në shqyrtim telegramin e Prefekturës së Kosovës, ku kërkohet përgatitja e biografive dhe dokumenteve të veteranëve të këtij rajoni. Komisioni në fjalë propozonte për veteranë:
1.Shaban Binaku, i lindur në Bujan të Krasniqes në 1877, komisioni vlerësonte se Shaban Binaku ka qenë pjesëmarrës aktiv në të gjitha lëvizjet e Kosovës dhe ka krijuar lëvizjen kundër ushtrisë turke. Ai kishte drejtuar një fuqi civile prej më shumë se 500 vetë kundër Turgut Pashës dhe me bashkëpunëtorët e tij Zeqir Aliu e Niman Syla kishin injoruar aktet dhe vulën e Shoqërisë së Xhonturqve (Xhemejeti Itejat). Kundërshtimet e tij ndaj xhonturqve krijuan shqetësime serioze te autoritetet turke, të cilat e burgosën dhe më pas e varën në tregun e Gjakovës.
2.Niman Syla nga Bujani, i lindur në vitin 1865, i cili vlerësohet si një veprimtar i lëvizjes kombëtare shqiptare.
3.Bajraktari i Krasniqes Bajram Mani prej Bujani dhe Bajram Nimani prej Kolmekshajve të Krasniqes.
Njëkohësisht Komisioni i Tropojës merr vendimin që disa shkolla të marrin emrat e mëposhtëm:
1.Shkolla e Katundit Tropojë të marrë emrin e veteranit Halil Ibrahimi
2.Shkolla e Katundit Kovaç të marrë emrin e veteranit Abdullah Hoxha
3.Shkolla e Katundit Shipshan të marrë emrin e veteranit Ali Ibra.
.
Vendimi Nr. 1, datë 21. VII. 1937, mbi veteranët e propozuar për Krasniqen
Vendimi Nr. 1, datë 21. VII. 1937, mbi veteranët e propozuar për Krasniqen

II – Komisioni i 25 vjetorit të Kremtimit të Pavarësisë së Komunës Nikaj-Mërtur.

Me interes historik është korrespondenca e komisionit të Nikaj-Mërturit. Komisioni drejtohej nga kryetari i Komunës Hito Zaçe Golemi dhe përbëhej nga antarët: P. Silvestër Hila, Shaqir Hoti, Fet Sadiku, Kolë Ndou dhe Murrec Sadrija. Në përfundim të punës ata konkludojnë se: “…si mbas hetimeve të bamuna me sa ka qënë e mundun, komisjoni mbasi bisedoi çështjen hollësisht vendosi qi të shënohen si veteranë personat e poshtëshënuem:
1.Sokol Basha, Bajraktari i Nikajve, i lindur në Peraj më 1860, i biri i të ndjerëve Bash e Hanë
2. Shytan Brahimi, Krye në Nikaj, i lindur në Gjonpepaj më 1864, i biri i Brahimit dhe Mrikës
3.Dedë Trimi, Krye në Mertur, i lindur në Shëngjergj më 1868, i biri i Trimit dhe Kade Bardhecit
4.Sadik Gjergji, Krye në Palç, i lindur më 1869, i biri i Gjergjit dhe Prendë Ukes
5. Prelë Tuli, Krye në Salcë të Merturit, i lindur në Salcë më 1870, i biri i Tul dhe i Shkurte Hasës
6. Bek Selimi, Krye në Lekbibaj, i lindur më 1867, i biri i Selimit dhe Raze Zenelit.
Komisioni evidenton se veteranët e lartpërmendur më 1910 kanë luftuar duke u bërë ballë ushtrive turke të komanduara nga Turgut Pasha në Qafën e Kolçit e Qafën e Agrit, (Vendimi Nr. 1 i datës 22 korrik 1937), (AQSH, F. 170, V. 1937, D. 53).
.
Vendimi Nr. 3, datë 17.7.937
Vendimi Nr. 3, datë 17.7.937
Një vendim tjetër ishte ai i datës 22 korrik 1937, ku u dërguan për ditën e kremtimit në Tiranë një djalë e një vajzë mbi 12 vjeç të veshur me petka të moçme të vendit. Të rinjtë nikajmërtuaras që u caktuan për të shkuar në Tiranë ishin Lulash Oruqi nga Perajt, i lindur më 1921, i biri i Zefit dhe Zojë Bushatja nga Lekbibaj e lindur më 1924, e bija e Shabanit dhe Prendës. Me këtë vendimmarrje, e cila dëshmon njëherazi edhe kujdesin e drejtuesve të kremtimeve, për të prezantuar në kryeqytet edhe ansamblin e veshjeve kombëtare mbyllet edhe puna e Komisionit të Nikaj-Mërturit.
.
Vendimi Nr. 3, datë 17.7.937
Vendimi Nr. 3, datë 17.7.937

Veprimtaria e “Komisjonit të Kremtimeve të 25 Vjetorit të Vetqeverimit 1912-1937”, dëshmon një vetëdije shtetërore në kuadrin e përkujtimit dhe dokumentimit të së kaluarës historike. Njëherazi ishte përpjekja më serioze institucionale, pas shpalljes së pavarësisë më 1912, për t’i paraqitur opinionit shqiptar dhe atij ndërkombëtar kalvarin e mundimshëm të shqiptarëve në lëvizjen e tyre për pavarësi, ndaj një sunduesi që u privoi atyre çdo të drejtë kombëtare.

Nga ana tjetër evidencat historike të nxjerra nga puna e komisioneve të Malësisë së Gjakovës, që i trajtuam në këtë artikull ishin padyshim një kontribut me rëndësi, pasi për herë të parë ndiqen disa kritere bazë në evidentimin e figurave historike. Korrespondenca dokumentare rreth kësaj tematike i dëshmoi opinionit shqiptar kontributin e madh që krahina e Malësisë së Gjakovës kishte dhënë në lëvizjen kombëtare shqiptare.
Nga shqyrtimet e dokumentacionit nuk mund të themi se puna e kryer ishte shterruese në evidentimin e të gjitha figurave, kjo konsideratë ka të bëjë me mungesën e disa personaliteteve në listat e propozimeve. Me siguri në disa raste kanë ndikuar; përplasjet politike fenomeni më negativ që e vuan ende sot e kësaj dite disiplina historike, koha e shkurtër e funksionimit të komisioneve të punës dhe pa diskutim mungesa e informacioneve të detajuara rreth figurave të caktuara, siç pohohet edhe në dokumente.
Sidoqoftë në kushtet e sotme me shtimin e ekspertëve të specializuar në fushën e historisë dhe sidomos nga kontaktet me arkivat, janë shtuar mundësitë për pasqyrimin objektiv e shkencor të rolit që kanë luajtur në të kaluarën figurat historike. Sfidë mbetet ende ndarja e historisë nga mendësia folklorike dhe fantazia letrare, në mënyrë që historia faktike të fitojë të drejtën e qytetarisë ndër ne.


 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.