Jugosllavia, (ose më saktë fjalë për fjalë “Toka e sllavëve të jugut”) ishte një Shtet që ekzistonte midis viteve 1929 dhe 2003 përmes organizimesh të ndryshme institucionale, të cilat administruan territorin e gadishullit të Ballkanit Perëndimor gjatë shekullit të 20-të.
Gjatë disa viteve të fundit, shtetet ish-Jugosllave po forcojnë gjithnjë e më shumë lidhjet ekonomike, politike dhe shoqërore, duke formuar atë që sot quhet Jugosfera.
.
Periudha monarkike – Mbreti Aleksandri I
Në fund të Luftës së Parë Botërore, disa politikanë dhe intelektualë të sllavëve të Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjë e Hercegovinës dhe Vojvodinës, që deri atëherë i përkisnin Perandoria Austro-Hungareze, shpallën pavarësinë e vendit të tyre nga Vjena dhe formuan një njësi ekonomike që u quajt Shtet i Sllovenëve, Kroatëve dhe Serbëve, të cilët nuk patën njohje ndërkombëtare. Ata më pas kërkuan nga Mbretëria Serbe të ndërtonin së bashku një shtet të ri të për t’ia përshtatur realitetit politik; Kësaj kërkese iu bashkua edhe Mbretëria e Malit të Zi dhe më 1 dhjetor 1918, shpallet e themelimi i Mbretërisë së Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve.
Më 6 janar 1929, Mbreti Aleksandër i I, me një grusht shteti, përvetëssoi të gjitha pushtetet për të shuar grindjet e brendshme të partive të ndryshme politike dhe grupeve etnike, duke ndryshuar edhe emrin e vendit në: Mbretëria e Jugosllavisë, dhe duke ndjekur një politikë për centralizimin administrativ dhe kulturor, duke u përpjekur të asgjësojë të gjitha dallimet kulturore të njerëzve që e përbëjnë shtetin.
Para 1929, mbretëria ishte e ndarë në 33 qarqe (ose komiteteve: županije) që ishin të modeluara në kufijtë historike dhe të përcaktuara etnikisht. Me themelimin e Mbretërisë së Jugosllavisë, qarqet u shfuqizuan dhe u krijuan 9 rajone (Banati, në gjuhën origjinale në shumës: banovinas) – i cili mori emrin e atyre lumenjve nga kalonin kufijtë e atyre popullsive të banuara nga grupe të shumta etnike:
Banati e Dravës (Dravska Banovina), me kryeqytet Lubjanën
Banati i Savës (Savska Banovina), me kryeqytet Zagrebin
Banati i Vërbas (Vrbaska Banovina), me kryeqytetin Banja-Lukën
Banati i Bregut (Primorska Banovina), me kryeqytetin Splitin
Banati i Drinit (Drinska Banovina), me kryeqytetin e Sarajevën
Banati i Zetës (Zetska Banovina), me kryeqytet Cetinjen
Banati i Danubit (Dunavska Banovina), me kryeqytet Novi Sadin
Banati i Moravës (Moravska Banovina), me kryeqytet Nishin
Banati i Vardarit (Vardarska Banovina), me kryeqytetin Shkupin
Kurse qyteti i Beogradit, së bashku me Zemunin dhe Pançevën, formuan një njësi administrative të veçantë. Dhe u emërua një guvernator në krye të shtetit të Banateve.
.Mbreti i Jugosllavisë – Aleksandar i I-rë Karagjorgjeviç
Lufta e Dytë Botërore
Pushtimi i Jugosllavisë dhe Mbreti Pjetër i II
Princi Regent Pavle Karagjorgjeviç, 25 mars, 1941 ishte ai që e çoi Jugosllavinë në anën Paktit Trepalësh e Italisë fashiste dhe Gjermanisë naziste. Për këtë trashëgimtari i fronit Peter II, me një grusht shteti, e rrëzoi xhaxhanë i tij dhe i mori kurorën, duke e thyer aleancën me forcat e Boshtit.
Gjermania reagoi duke pushtuar Jugosllavinë territori i së cilës u pushtua dhe u aneksua nga Gjermania, po edhe nga Italia, Hungaria, Shqipëria dhe Bullgaria duke u formuar disa shtete të ndryshme kukulla.
Mbretëria e Italisë mori pjesë në fazat e pushtimit, duke filluar nga bazat e saj në Venecia Giulia dhe Istria, Zara dhe Shqipëria e Veriut, kishte vendosur ushtria. (9 divizione këmbësorie, 4 motorrike dhe të blinduara nën komandën e General Vittorio Ambrosio me Lubjanës përgjatë bregdetit dalmat. Në Zadar ka pasur një garnizon 9.000 njerëzve, nën komandën e gjeneralit Emilio Grazioli, i cili me shpërthimin e konfliktit shkoi në Shebenik, Split për të arritur Ragusa (Dubrovnik) më 17 prill; Së fundi, katër divizione të Ushtrisë së 9-të ishin të angazhuar në Shqipëri, nën komandën e gjeneralit Alessandro Pirzio Biroli.
Italia aneksoi qytetin e Lubjanës dhe pjesës jugore të Drava Banovinës, i cili ishte i përbërë nga Provinca e Lubjanës, dhe veri-perëndimore pjesë e Banovinës së Kroacisë, i cili shkoi duke u zgjeruar deri në Provincën e Fiumes.
Shtetet kukulla përbëheshin nga:
Shteti i Pavarur i Kroacisë, i sunduar nga Ante Paveliqi, i cili konsideronte si mbret Tomisllavin e II, të cilit iu aneksua edhe Bosnje dhe Hercegovina;
Qeveria e Shpëtimit Kombëtar në Serbi, kryesuar nga Milan Nedić, por e qeverisur direkt nga Berlini;
Mbretëria e Malit të Zi, nga e cila Vittorio Emanueli i III e Italisë, mori kurorën.
.Mbreti Jugosllavisë Petar i II Karagjorgjeviç
Periudha socialiste – Republika Federative Socialiste e Jugosllavisë.
Josip Broz Tito
Gjatë Luftës së Dytë Botërore u formua Këshilli Antifashist i Çlirimit të Çlirimit të Jugosllavisë
Gjatë Luftës së Dytë Botërore, u formua edhe anti-fashiste Këshillin e Çlirimit Kombëtar të Jugosllavisë më 29 nëntor 1943 vendosi të rikrijojë një shtet brenda kufijve të Mbretërisë së Vjetër, me shtimin e bregdetit slloven (që në shtator 1943, qe shpallur nga Fronti Çlirimtar si pjesë e popullit slloven së Sllovenisë dhe Istria, e cila u quajt Jugosllavi Federal Demokratike duke pritur për një referendum, njerëzit zgjodhën nëse do të rivendosnin monarkinë apo për të krijuar një republikë. Josip Broz Tito u emërua Kryeministër. Pas luftës në tokat e çliruara prej pushtimit nazi-fashiste, u mbajtën zgjedhjet, në të cilat Lidhja e Komunistëve të Jugosllavisë fitoi shumicën e [9] votave. Më 29 nëntor 1945, monarkia mori fund njëherë e mirë dhe vendin e saj e zuri Republika Popullore Federative e Jugosllavisë, një emër i mbajtur deri në vitin 1963, vit kur ajo u quajt Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë.
Marshal Tito, kreu i qeverisë, hyri në një aleancë politike me Bashkimin Sovjetik duke themeluar një regjim socialist të qeverisur nga Lidhja e Komunistëve të Jugosllavisë.
Mbas vitit 1948, filloi një largim gradual nga Stalini dhe stalinizmi, në mënyrë që të mund të qeverisej më lirshëm ekonomia e vendit dhe të zhvillohej më mirë ajo.
Mba disa mosmarrëveshjesh me Moskën mbi politikën e jashtme dhe në atë të brendshëm, në vitin 1948, Jugosllavia përjashtua nga Kominform-i dhe ajo mbeti jashtë për gjithnjë, duke e lënë përfundimisht orbitën e ndikimit sovjetik.
Jugosllavia e Titos mbeti një vend me ekonomi të planifikuar, edhe pse në vitin 1950, Tito ndërmori një politikë vetëadministrative të punëtorëve e cila ishte baza e sistemit të prodhimit jugosllav. Ndërkombëtarisht, Tito në vitin 1956, themeloi së bashku me presidentin egjiptian Nasser dhe kryeministri indian Nehru, Lëvizjen Mosangazhimit, kritikoi pushtimin e Çekosllovakisë dhe Hungarisë nga ushtritë e Paktit të Varshavës dhe u propozua si ndërmjetës në konfliktin arabo-izraelit. Politika e brendshme u karakterizua nga një centralizim i fortë i pushtetit, që u kthye për të goditur reformën dhe çdo goditje nacionaliste në nivel lokal, edhe pse, me kalimin e viteve, në Jugosllavi u bënë hapa paraprake drejt një ekonomie më liberale, përmes Kushtetutës së vitit 1974. Kjo u lejonte autonomi shumë të gjerë republikave të federuara po edhe krahinave.
.Winston Churchill & Josip Broz Tito
Nënndarje administrative
Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë u nda në 6 republika e 2 provinca autonome:
1. Republika Socialiste e Bosnje dhe Herzegovinës Sarajevë
2. Republika Socialiste e Kroacisë në Zagreb
3. Republika Socialiste e Maqedonisë Shkup
4. Republika Socialiste e Malit të Zi Titograd
5. Republika Socialiste e Serbisë
5a. Provinca Autonome Socialiste e Kosovës
5b. Provinca Autonome Socialiste e Vojvodinës
.
Ish Jugosllavia – Shtetet e Lindura prej saj
Luftërat jugosllave (1991-2003)
Republika Federale e Jugosllavisë, Serbisë dhe Malit të Zi.
Marshall Tito vdiq më 4 maj 1980. Ndërkohë, situata ekonomike u përkeqësua, duke nxitur hendekun midis republikave më të pasura të Sllovenisë dhe Kroacisë dhe pjesës tjetër të vendit. Kjo ndarje ekonomike filloi të bëhej një nxitje për një vullnet të pavarur të frymëzuar nga udhëheqësit politikë vendas.
Në vitin 1981, Kosova nisi një lëvizje ku bëhej thirrje për transformimin e krahinës autonome në republikë të federuar, kërkesë e bërë nga shumica shqiptare dhe e kundërshtuar nga popullata serbe.
Në vitin 1990, një vazhdim i pakënaqësisë së përgjithshme të popullsisë të të gjithë Jugosllavisë, zgjedhjet shumëpartiake u mbajtën në të gjashtë republikat: Kroacia zgjodhi nacionalistin Franjo Tuxhman dhe Sllovenia Milan Kuçan, socialist, i cili i mbështeti menjëherë lëvizjen për pavarësi. Nga popujt e tjerë në Bosnjë dhe Hercegovinë u zgjodh nacionalisti musliman Alija Izetbegoviq, i cili nxiste shkëputjen e lidhjeve politike me Jugosllavinë; Maqedonia zgjodhi një komunist Kiro Gligorovin, në favor të një pavarësi të ardhme, dhe në Serbi u konfirmua presidenti komunist Sllobodan Millosheviqit që kundërshtonte shpërbërjen e federatës dhe revokimin e statutisit të autonomisë për Kosovën dhe Vojvodinës për të shmangur vorbullat centrifugale.
Në vitin 1991, Sllovenia dhe Kroacia u deklaruan të pavarura. Nga 26 qershor 7 korrik u zhvillua një luftë në mes të ushtrisë jugosllave dhe Territorial Ushtrisë sllovene, e cila dëshmoi dorëzimin e ushtrisë Federale. Nga viti 1991 deri 1995 zgjati konflikti mes ushtrisë kroate dhe popullatës serbe në Kroaci, të mbështetura fuqimisht nga ushtria jugosllave, e cila përfundoi me fitoren e Kroacisë.
Në vitin 1992, Bosnja dhe Hercegovina gjithashtu shpalli pavarësinë, dhe deri në vitin 1995, kjo republikë u shkatërrua prej disa konflikteve që pati si kundërshtarë myslimanët dhe kroatët kundra serbëve të Bosnjës, e cili përfundoi me Marrëveshjen e Dejtonit dhe shënoi Krijimi i një republike të pavarur në baza federale.
Në shtator 1991, Maqedonia gjithashtu u deklarua e pavarur pa asnjë veprim lufte, por u hap konflikti midis shqiptarëve dhe maqedonasve.
Pas shpalljes së pavarësisë së Sllovenisë, Kroacisë, Bosnjë e Hercegovinë dhe Maqedoni, shteti jugosllav ishte i kufizuar në territoret e Serbisë dhe Malit të Zi të cilët vendosën të rrinë së bashku, duke krijuar, 27 prill 1992, Republika Federale të Jugosllavisë.
Në vitin 1996, tensionet në krahinën serbe të Kosovës midis shumicës shqiptare etnike dhe pakicës serbe u rritën ndjeshëm. Deri në vitin 1999, ai qe një konflikt luftë midis organizatës separatiste paramilitare të UÇK-së shqiptare dhe policisë së mbështetur nga forcat paramilitare serbe, e cila përfundoi mbas gati tre muaj bombardimesh të Jugosllavisë prej NATO-s. Me Marrëveshjen e Kumanovës, sanksionohet tërheqja e “ushtria federale nga provinca dhe zëvendësimin i saj me një forcë ndërkombëtare të KFOR-it, duke ruajtur sovranitetin e Jugosllavisë dhe administratën e OKB-së nga ana e UNMIK-ut.
Më 3 shtator 2003, Republika Federale e Jugosllavisë ndryshoi emrin e saj në Bashkimin Shtetëror të Serbisë dhe Malit të Zi. Federata mbeti në fuqi deri më 21 maj 2006, kur u shpërnda me krijimin e dy shteteve të pavarura të Serbisë dhe Malit të Zi.
Më 17 shkurt 2008, Kosova shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë dhe kushtetutën e saj si republikë, një vendim që ende nuk pranohet nga Serbia.
Marrw nga wikipedia https://it.wikipedia.org/wiki/Jugoslavia
Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.
To provide the best experiences, we use technologies like cookies to store and/or access device information. Consenting to these technologies will allow us to process data such as browsing behavior or unique IDs on this site. Not consenting or withdrawing consent, may adversely affect certain features and functions.
Functional
Always active
The technical storage or access is strictly necessary for the legitimate purpose of enabling the use of a specific service explicitly requested by the subscriber or user, or for the sole purpose of carrying out the transmission of a communication over an electronic communications network.
Preferences
The technical storage or access is necessary for the legitimate purpose of storing preferences that are not requested by the subscriber or user.
Statistics
The technical storage or access that is used exclusively for statistical purposes.The technical storage or access that is used exclusively for anonymous statistical purposes. Without a subpoena, voluntary compliance on the part of your Internet Service Provider, or additional records from a third party, information stored or retrieved for this purpose alone cannot usually be used to identify you.
Marketing
The technical storage or access is required to create user profiles to send advertising, or to track the user on a website or across several websites for similar marketing purposes.
 ishte një Shtet që ekzistonte midis viteve 1929 dhe 2003 përmes organizimesh të ndryshme institucionale, të cilat administruan territorin e gadishullit të Ballkanit Perëndimor gjatë shekullit të 20-të.){kind=link}
