back to top
11.5 C
Tirana
E enjte, 28 Mars, 2024

Sekreti i Anglisë* – nga Leo Ferrero – Përktheu: Lazër Radi (1944)

Gazeta

Statuja e Oliver Cromwell (1599-1658)
Statuja e Oliver Cromwell (1599-1658)

Sekreti i Anglisë*

nga Leo Ferrero – Përktheu: Lazër Radi (1944)

***

Anglia është një qytetërim shoqëror, ku pёrparsitё dhe rreziqet e këtij qytetërimi përfshihen pikërisht në këtë formulë. Kemi parë se një qytetërim intelektual me gjithë shkëlqimin e parimeve të veta, s’mund të zgjasë shumë kohë, sepse si elementet iluminues edhe ata korruptues, të cilët ndёr kohra e bënё të madh këtë qytetërim, dёshmojnë se tashmё janё duke u shterrur. Qytetërimi shoqëror, nëse ka shkëlqim më të pakët, dёshmon se ka më shumë mundësi të mbijetojë, por vjen një çast në të cilin, nëse s’është djegur nga zjarri i vet, mund të rrёnohet nga pesha e vet.
Sidoqoftë, Anglia është një vend i fuqishёm, i mbajtur prej një aristokracie besnike e parimeve, që e ka bёrё tё qёndrueshme madhështinё e saj. Në këtë Europë cinike e të pabesë, ajo ka arritur tё ruajё dashurinë për ligjshmërinë dhe drejtësinë. Këto ndjenja e kanë mbrojtur edhe herë të tjera. Për t’u bindur mjafton ta ndjekim si lindi Revolucioni i shekullit XVIII:
 
Në kontenë e Buckingam-it, jetonte një fisnik shumë i pasur, serioz, i matur, i urtë, i ëmbël, i sjellshëm dhe i dashur prej të gjithëve. Në vitin 1636, kur u bë një përpjekje për t’i shpёrndarë taksat, gjyqtarët e kësaj Konteje, duke dashur mos ta zemërojnë fisnikun, u imponuan vasalëve të tyre një taksë minimale prej njëzet shilinash.
Kjo taksë ishte e paligjshme. Fisniku Hampden, refuzoi ta paguajë. Ai u kërcënua. Por kёmbёnguli në refuzimin e tij. Në burg, kërkoi me kokfortёsi që kjo çeshtje të çohej përpara mbretit – meqё vetë mbreti ishte i interesuar po aq sa ai, për ta zgjidhur këtë problem. Mbreti u bind. Kështu, filloi ai proces i famshёm që e revolucionarizoi krejt Anglinë. Pёrgjat dymbëdhjetë ditëve, Hampdeni dhe avokatët e tij, pa shpallur asgjё, vetëm duke u mbështetur nё ndërgjegjen dhe nё të drejtën e tyre, i diskutuan ligjet e mbretërisë në prani të një vlimi të përgjithshëm. Hampdeni u dënua, por krejt vendi u ndje i dënuar sё bashku me të. Prej atij vendimi dhe atyre njëzet shilinave që u morën në mënyrë të paligjëshme, shpёrtheu më i madhi revolucion konservator i Europës.
Në këtë vend, që ka një legjislaturë mjaft të ndërlikuar e pak organike, ideja e së drejtës është e ngulur aq thellë, dhe kuptimi moral aq i ndjeshëm, sa edhe një paligjshmëri apo padrejtësi sado e vogël, është e mjaftueshme për të shkaktuar një kryengritje.
.
Oliver Cromwell ne Parlamentin anglez 1653
Oliver Cromwell ne Parlamentin anglez 1653
Englezёt janё tё gatshёm ta durojnё peshёn e pushtetit mё shumё se egёrsinё e tekave.
Rezistenca angleze kundra paligjshmërisë dhe padrejtësisë, nuk u pakësua kurrë, edhe kur pushteti kaloi nga duart e mbretit tek Parlamenti, po edhe nga Parlamenti tek Cromwelli. Dhoma, shpalli nё formё zyrtare në qytetin e Londrës, të akteve të votuara kundra Monarkisë. Lordi Mayor – refuzoi duke nxjerrë si pretekst, moralin dhe ndërgjegjen e tij. Hampdeni e pranoi vullnetarisht burgimin, për të protestuar kundra regjimit të Karlit të I-rë. Liburnei, arrestohet dhe gjykohet për tё mbrojtur nga tirania e Parlamentit, e mё pas Cromwelli dhe juria e falin. Gjatë tiranisë së Cromwell-it, çka e bëri rezistencën shumë të rrezikshme; Cony, një tregtar i City-t*) refuzon të paguajë disa taksa doganore, tё cilat nuk ishin aprovuar nga Parlamenti. Ai mbajti po atë qëndrim si Hampdeni. Cony-t, iu bë një proces, ku ai hoqi dorё nga liria para gjykatës së Haut-Banc.**)
Avokatët e tij e përkrahën aq fuqishёm, sa që Cromwelli i arrestoi edhe ata. Cony u mbrojt i vetëm, dhe meqenëse gjykatësi Rrolles, i zёnё nё vёshtёrsi, e shtyu çeshtjen për një sesion të mëvonshëm, ai shkarkohet nga detyra. Pёr pasojё erdhi një numër i madh viktimash të revolucionit – mes të cilëve edhe vetё mbreti – qё refuzoi të mbrohet përpara gjyqit, duke theksuar se ky gjyq ishte i paligjshëm…
Ideja e së drejtës është e ngulitur aq thellë në Angli, sa vetёm ata që e dhunojnë nё praktikë, pranojnë se në teori e kanë për detyrë të rezistojnë ndaj paligjshmërisë. Në planin që qeveria republikane, kryegjenerali dhe këshilli i përgjithshëm i oficerёve, shtruan përpara Parlamentit, qё tё lexohet ky nen:
“Cilido që u reziston me armё ndaj urdhërave të asamblesë legjislative, do të dënohet me vdekje si armik dhe tradhëtar i kombit, me përjashtim të rastit kur asambleja legjislative tradhëton ose dhunon të drejtën publike të lirisë, të sigurimit publik, të vendosura nga kjo Konventë”.
Ashtu si englezi heq dorë nga çdo çeshtje e mbrojtur me mjete të paligjëshme, po ashtu në Angli çdo qeveri arbitrare duhet t’i trembet rreptësisë së revolucioneve konservatore.
Ashtu si englezi është i gatshëm të bëjë çdo sakrificë, për të mbrojtur ligjshmërinë dhe të drejtën, ashtu edhe çdo qeveri që do ta përkrahë energjikisht këtë pikëpamje, do të ketë mbas vetes gjithё masën e popullit englez.
.
*)ёshtё fjala pёr Londrën
**)Gjykata e Lartë
.
*Teksti në fjalë është shkëputur, nga pjesa e fundit e librit që po përgatit për botim: “Sekreti i Anglisë” një ese e gjatë i Leo Ferrero botuar në vitin 1940, dhe përkthyer prej Lazër Radit në vitin 1944. Ky dorëshkrim u gjet krejt rastësisht në tregun e librave në rrugët e Tiranës, mbas 75 viteve…

 

Related Images:

More articles

1 Koment

  1. *Teksti në fjalë është shkëputur, nga pjesa e fundit e librit që po përgatit për botim: “Sekreti i Anglisë” një ese e gjatë i Leo Ferrero botuar në vitin 1940, dhe përkthyer prej Lazër Radit në vitin 1944. Ky dorëshkrim u gjet krejt rastësisht në tregun e librave në rrugët e Tiranës, mbas 75 viteve…

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.