Ardhja në shqip e Platonit – misioni më i madh shpirtëror i Lazër Radit
nga Leka Ndoja
Apologjia e Sokratit, Kritoni, Fedoni, Simpoziumi, Platoni
Eseja e shkrueme për botimin e përkthimit kardinal të Lazër Radit, të librit të Platonit: “Apologjia e Sokratit & Simpoziumi dhe Kritoni”. Lazri kishte shfrytëzue përkthimin frangisht dhe pas nji kontrolli të imtësishëm të tekstit, tue e ballafaque me tekstet anglisht e italisht, pashë se nuk mund të korrigjoja asnji fjalë, përpos Mizës së Kalit, që ia dhashë fjalën adekuate: “zekthi”, metafore e filozofit ndaj qytetit të Athinës.
Ardhja në shqip e Platonit, ishte misioni më i madh shpirtëror i Lazër Radit. Mbas një gjysëm shekulli diktaturë, ai ishte i bindur se shoqëria shqiptare ishte përballë një kataklizme të thellë të bjerrjes së vlerave: ndaj ai u shfaq me veprën e Platonit, si me një dorë hyjnore ndaj krejt atyre që luanin, të çoroditur, buzë greminës…
Leka Ndoja
Dy kryevepra të filozofisë botërore, “Apologjia e Sokratit” dhe “Simpoziumi” nga filozofi i antikitetit, Platon, kanë rravguar në shqip përmes gjuhës së Lazër Radit, që e kthen imazhin e filozofit më të madh të të gjitha kohërave, Sokratin, në një veshje kuptimore të perceptueshme për të gjitha nivelet e leximit. E veçanta e këtij përkthimi është se ka substancën e një gjuhe të përpunuar filozofike, aq sa ta bëjë të dallueshme duke ringjallur skenat e mëdha të Akademisë dhe teatralitetin filozofal të Greqisë antike. Stili akribik i Radit është menduar në një plan të detajuar, për t’iu shmangur semiotikës polivalente aq sa është e mundur prej ambiguiteteve që rezervon kjo gjuhë.
Shmangia e lokucioneve dhe e sintetizmit të tepruar morfologjik e dallojnë përkthimin e një teksti filozofik nga letërsia. Dhe vetëm ata që e njohin shkrimin e letërsisë, mund të krijojnë një tekst filozofik qoftë edhe në përkthim, duke i rezistuar epshmërisë së mendimit më të lartë filozofal që kulmon te “Apologjia” dhe “Simpoziumi”.
Ardhja në shqip e Platonit fillimisht më 1993, mund të quhet edhe si fillimi i erës së filozofisë perëndimore në gjuhën shqipe. Lazër Radi, një nga personalitetet e ringjallura të Viteve ’30, diplomuar në Romë për jurispridencë në vitet ’40, e justifikon famën e atyre viteve, sikur t’i mbetet edhe vetëm përkthimi magjistral i Platonit.
Leka Ndoja
https://www.shtepiaelibrit.com/store/sq/platoni/11775-apologjia-e-sokratit-kritoni-fedoni-simpoziumi-platoni-9789928317384.html
Marrë nga Shtëpia e Librit, 7 tetor 2025