back to top
16.5 C
Tirana
E enjte, 28 Mars, 2024

Prof. Aleksandër Xhuvani – jeta, vepra dhe fjala e tij në varrimin e At Gjergj Fishtës…

Gazeta

Prof. Aleksandër Xhuvani (1880-1961)
Prof. Aleksandër Xhuvani (1880-1961)

Prof. Aleksandër Xhuvani

nji skicë mbi jetën dhe veprën

dhe fjala e tij në varrimi  e At Gjergj Fishtës…

Aleksandër Xhuvani lindi në Elbasan më 14 mars 1880, në një familje të njohur për kontributin kombëtar e kulturor, dhe vdiq më 23 nëntor 1961. Mësimet e para i kreu në vendlindje, dhe të mesmet, në Çatillë të Maqedonisë. Më pas studioi filologji në Athinë, ku edhe u diplomua. Është një nga pionierët e arsimit dhe të gjuhësisë shqiptare.
Veprimtarinë e nisi si mësues në Kolegjin Arbëresh të Shën Dhimitër Koronës, për t’u kthyer më pas në Shqipëri, ku filloi të jepte mësim në Normalen e Elbasanit. Qe anëtar i Komisisë Letrare të Shkodrës, sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Arsimit, anëtar i Institutit për Studime Shqiptare, dekan i Seksionit të Gjuhësisë dhe të Letërsisë pranë Institutit të Studimeve, anëtar i redaksisë së Buletinit të Shkencave Shoqërore. Në kulmin e veprimtarisë si gjuhëtar e pedagog, Universiteti Shtetëror i Tiranës i dha titullin Profesor Doktor Honoris Causa.
Që nga viti 1905, kur botoi artikullin e parë në revistën “Albania” të Faik Konicës e deri në fund të jetës, vijoi shkrimet publicistike, gjuhësore, pedagogjike dhe letrare. Për një farë kohe drejtoi organin e Elbasanit “Kopshti letrar”; më pas botoi shumë studime mbi veprat e letërsisë së viteve ’30. Prof. Aleksandër Xhuvani vdiq më 23 nëntor 1961.
La një trashëgim të çmuar veprash gjuhësore, pedagogjike, teoriko-letrare. Po kujtojmë disa prej tyre:
Libri i gjuhës shqipe” 1924;
“Njohuritë e para të sintaksës shqipe” 1925;
“Fillimet e pedagogjisë didaktike” 1926;
“Pestaloci” 1927;
“Fillime të stilistikës dhe të letërsisë së përgjithshme (me Kostaq Cipon) 1930;
“Fillimet e psikologjisë 1933, etj.

Prof. Aleksandër Xhuvani në studio
Prof. Aleksandër Xhuvani në studio

Me studimin e jetës së tij janë marrë Bardhyl Graceni në monografinë “Aleksandër Xhuvani: Jeta, vepra” Tiranë 1980 dhe Hajrullah Koliqi në monografinë “Aleksandër Xhuvani”.
Po të krahasojmë shkrimet e para, që na zbulojnë bindjet e tij të formuara, e shkrimet më të vona, do të vërejmë menjëherë se edhe ai, pavarësisht nga rrethanat, që e shpëtuan nga prangat dhe i krijuan kushte të favorshme pune, duhet ta ketë ndjerë thellë në shpirt peshën e tmerrshme të diktaturës, që për njerëz si ai donte të thoshte vdekje e mendimit të lirë e e krijimtarisë së lirë. Këtë e dëshmon fakti se miqtë më të mirë i pat në radhët e intelektualëve me formin perëndimor, ndërmjet të cilëve, me gjuhëtarin e madh të panjohur, At Viktor Volajn, asokohe Rektor i kishës françeskane në Tiranë, me të cilin takohej rregullisht për të diskutuar mbi probleme gjuhësore e letrare, ndonëse asokohe takimet me një frat mund të konsideroheshin veprimtari armiqësore. Falë Profesor Xhuvanit, At Viktori vijoi, fshehurazi dhe pa emër, bashkëpunimin me Akademinë e Shkencave duke dhënë një kontribut të madh për Fjalorin e shqipes. Mjafton të kujtojmë këtu fjalimin që Profesor Xhuvanit, që mbajti mbi varr të At Gjergj Fishtës, për të treguar qartë vlerësimin e e tij të thellë për kontributin e klerit katolik e personalisht të Kangëtarit të Lahutës:

At Gjergj Fishta
At Gjergj Fishta

Profesor Xhuvani në Varrimin e At Gjergj Fishtës

“Si vetimë u përhap an’ e kand të Shqipnisë
lajmi i hidhët i vdekjes së poetit t’onë Kombëtar,
At Gjergj Fishtës dhe e mahniten mbeti sot mbarë bota shqiptare,
tue kujtue emnin zamadh të autorit të “Lahutës së Malcisë”
që ka këndue, si dikur Omeri, burrnin e besën e fisit tonë,
që ka ndezë zemrat e Shqiptarëvet, si dikur Tirteu, i vjetërsisë.
E me të drejtë i kan thënë Fishtës “Tirteu i Shqipnisë,
se sikurse ai me elegjitë e tij ndezi zemrat e Spartanëve për luftë,
njashtu dhe epopeja e “Lahutës”,
odet dhe elegjitë e “Mrizit të Zanave”
e të poezive të tjera kanë mbledhë në zemër të djelmnisë sonë
dashuninë e pamasë për truellin e të parëve
dhe për gjuhën amtare. Këto dy ideale:
Atdhedashunia dhe rujetja e gjuhës si dritë e synit,
lavrimi dhe përdorimi e saj kanë qenë polet
rreth së cilave shtrihej vepra e çmueshme e Fishtës.
E s’ka kush tjetër veçse ne arsimtarëve
që kemi pasë e kemi nëpër duer
edhe ua kemi mësue nxanësve poezitë e tij,
që e çmon ma mirë veprën zamadhe të tij,
e cila sot si një far i madh dritëdhanës
ka ndriçue mendjen e djelmënisë sonë,
si një Ungjill shkëndimadh morali
ka zbutë e ka edukue zemrën e saj”.

http://www.revistadrini.com

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.