back to top
12.5 C
Tirana
E premte, 29 Mars, 2024

Firdeusi dhe mediumi Buharaja – nga Yzedin Hima

Gazeta

Yzedin Hima - Vexhi Buharaja  - Pa mite e mjegull
Yzedin Hima – Vexhi Buharaja – Pa mite e mjegull

Firdeusi dhe mediumi Buharaja

nga Yzedin Hima

100 vjet nga lindja e përkthyesit të mrekullueshëm, poetit dhe studiuesit Vexhi Buharaja
.
Firdeusi jetoi në shekullin X- XI. Buharaja, në parathënien e përkthimit të “Gjylistani dhe Bostani” shkruan: “ Veprën e Dakikiut e vazhdoi dhe e përsosi gjeniu botëror i Iranit, Firdeusi (934 -1020 ose 1027) me “Shahnamenë” e tij të pavdekshme, vepër monumentale e gjuhës dhe e poezisë persiane.”
Pas nëntë shekujsh e gjysëm “Shahnameja” erdhi në gjuhën shqipe, fatkeqësisht jo në përmasat e saj. Nëntë mijë vargje që “jetojnë me botën e brendshme të autorit”, siç thotë Buharaja në një shënim të tij, erdhën të jetojnë në një tjetër gjuhë, në gjuhën shqipe. Po si erdhi shpirti i derdhur në fjalë i Firdeusit në vargjet shqip?
Nëpërmjet shpirtit të Buharasë. Mediumi qe Vexhi Buharaja. Shpirti i tij u vu në kërkim të shpirtit të Firdeusit dhe e gjeti në thellësi të kohrave. Nëse trupi i Buharasë kishte rreth 40 vite që sillej në këtë botë, shpirti përshkoi nëntëqind vjet, deri sa takoi sivëllain e tij, shpirtin e Firdeusit. Mediumi Buharaja, me shpirtin e poetit të madh të gjuhës perse brenda enës së tij, përcolli mesazhet e kryeveprës në gjuhën shqipe. Janë nëntë mijë vargje që jetojnë jetën e brendshme të autorit, Firdeusit dhe jetën e brendshme të shqipëruesit, Buharasë.
Vëreni vargjet e magjishëm të Firdeusit nga “Shahnameja”, sjellë në shqip nga Buharaja. Është fat për gjuhën, për letërsinë, për kulturën tonë që kjo pasuri është në fondin e tyre. 
.
Vexhi Buharaja (1920-1987)
Vexhi Buharaja (1920-1987)

Rrëfenja “Feriduni i hedh prangat Dahhakut”:

Mos bëj gjë të ligë në botë sa mund!
Së mirës mbështetje t’i bëhesh gjithkund.
.
Kur s’rrojtkan përjetë e ligë dhe e mirë,
e mira të mbetet kujtim i pavdirë.
.
Thesarët e fryrë dhe i larti pallat
aspak nuk të sjellin gaz, jetë dhe fat.”
.

Dhe nga rrëfenja “Zali njihet me Mihrabin”:

Një çupë të fshehur ky mban në saraj,
që dritës së diellit ia shkon drit’ e saj.
.
Nga koka te këmbët – fildish që rrëmben.
Nga shtati si plepi, fytyra – Eden.
.
Dy laqe prej myshku mbi supet si borë,
si hallkat e prangës mbështjellë kurorë.
.
Si lulja e shegës e kuqe fytyra,
si kokërrza shege dy buzët nga ngjyra.
.
Dy sytë e vashës si bathra në maj,
si krahët e korbit qerpikët e saj.”
.
Busti i Vexhi Buharasë
Busti i Vexhi Buharasë

Cila ka qënë magjia që i ka bërë gjuhës Vexhi Buharaja për të arritur deri në këtë lartësi ligjërimi? Cili ka qënë çelësi i depërtimit deri në këta kufij maksimalë të aftësisë shprehëse të fjalës? Mendoj se së pari ka qënë gjenia prej krijuesi e Firdeusit dhe së dyti gjenia prej shqipëruesi e Vexhiut.

Distiku: Dy sytë e vashës si bathra në maj / si krahët e korbit qerpikët e saj / është një rubin në gjerdanin e artë të poezisë që lexohet në gjuhën shqipe.
Shqipërimet Vexhiu, në shumë raste, i ka shoqëruar me shënime të natyrave të ndryshme. Në këto shënime ne zbulojmë tek ai gjuhëtarin, kritikun, historianin, filozofin, polemistin. Dhe këto shënime mbeten një fushë e hapur dhe me shumë interes për çdo studiues. Edhe pse këto shënime të dhëna shkurt, është thënë aq sa është quajtur e mjaftueshme, ashtu siç ka thënë edhe Noli i madh, aq sa ishte e nevojshme, në introduktat që kanë shoqëruar shqipërimet e tij. Është e njëjta traditë, që duhet vlerësuar. Në shënimet që shoqërojnë shqipërimet e Vexhiut, bëjnë vend edhe sqarime për kuptimet e fjalve specifike të përdoruara, për sinonimet që ndjekin fjalët e rralla, shprehjet frazeologjike, barbarizmat të përdorura për të dhënë atmosferën e kohës dhe të vendeve të Lindjes nga vjen kjo poezi, si dhe vërejtje dhe sqarime të ndryshme për kuptimet e vargjeve që mbartin ngarkesë filozofike ose mitologjike.
.
Marre nga faqja e Fb e Yzedin Hima, 12 Maj 2020
.

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.