back to top
12.5 C
Tirana
E premte, 29 Mars, 2024

Louise Glück – (1943) – Poete nga SHBA – Fituese e Çimimit Nobel për Letërsi – viti 2020 – nga Dan Musliu

Gazeta

Louise Glaucke - Nobel për Letërsinë 2020
Louise Gluck – Nobel për Letërsinë 2020

Louise Glück – (1943), Poete nga Shba –

Fituese e Çimimit Nobel për Letërsi – viti 2020

nga Dan Musliu*

 Akademia suedeze e Nobelit për letërsi,

me këtë Çmim për vitin 2020,
nderoi poeten e njohur amerikane, Louise Glück.
 
Dan Musliu
Dan Musliu
Louise Elisabeth Glück lindi në New York City, më 22 Prill 1943. Gjyshërit dhe baballarët e babait të Glück, hebrenj hungarezë, emigruan në Shtetet e Bashkuara. Babai i Glück ishte i pari anëtar i familjes së tij i lindur në Shtetet e Bashkuara. Që në moshë të re, Glück mori nga prindërit e saj një arsimim në mitologjinë Greke dhe histori klasike.
Nga 1963 deri më 1965, ndoqi Shkollën e Arsimit të Përgjithshëm të Universitetit Columbia, e cila ofroi programe për studentë jo-tradicionalë.
Si një nga poetët më të shquar amerikanë të brezit të saj, ajo ka fituar shumë çmime të mëdha letrare në Shtetet e Bashkuara, përfshirë Medaljen Kombëtare të Shkencave të Humane, Çmimin Pulitzer, etj.
Ajo mori mësime në Sarah Lawrence College dhe Columbia University, por nuk mori një diplomë. Përveç karrierës së saj si autore, ajo ka pasur një karrierë si mësuese e poezisë në disa institucione universitare.
Në punën e saj, Glück është përqëndruar në aspektet ndriçuese të traumës, dëshirës dhe natyrës. Në eksplorimin e këtyre temave të gjera, poezia e saj është bërë e njohur për shprehjet e saj të sinqerta të trishtimit dhe izolimit. Studiuesit janë përqendruar gjithashtu në ndërtimin e saj të personazheve poetikë dhe marrëdhënies, në poemat e saj, midis autobiografisë dhe mitit klasik.
Aktualisht, Glück është një ndihmës – profesor dhe Shkrimtar Rosenkranz në Rezidencën në Universitetin Yale. Jeton në Kembrixh, Massachusetts.
Nga librat me poezi duhet përmendur: Descending Figure (Figura në rënie); “The Triumph of Achilles”, (Triumfi i Akilit, (1985); “Ararat”, (1990); “Vita Nova” (1999); “Faithful and Virtuous Night”, (Nata besnike dhe e virtytshme), (2014), etj.
.
Louise Gluck - Nobel i Letersise 2020
Louise Gluck – Nobel i Letersise 2020

Begatia

Një erë e ftohtë fryn në mbrëmjen verore, valëzon grurin.
kallinjtë përkulen, gjethet e pjeshkës
murmurijnë në natën para nesh.
Në errësirë, djali hapëron nëpër fushë:
ai preku vajzën, për herë të parë
dhe kështu po kthehet në shtëpi si burrë
me uri mashkullore.
Frutat, me ngadale piqen –
shumë shporta mbushura vetëm me nga një pemë
kështu për çdo vit një pjesë e tyre kalben
për disa javë, edhe më shumë begati:
para më pas, asgjë.
Midis rendeve të grurit
mund të shihni minj të çlirë dhe në pështjellim
nëpër tokë, ndonëse kallinjtë grihet lart mbi ta,
ngatërrohen derisa fryn era verore.
Hëna është e plotë. Një tingull i pazakonshëm
arrin nga fusha – mund të jetë era.
Por për minjtë është një natë si çdo tjetër.
Fruta e grurë: kohë e kamjes.
Askush nuk vdes, askush nuk mbetet i uritur.
Nuk ka zë tjetër pos gjëmimit të grurit.
.

Fati

Burri dhe gruaja shtrirë janë një shtrat të bardhë.
Është mëngjes. Mendoj
Së shpejti do të zgjohen.
Në komodinë pranë shtratit është një vazo
me zambakë; dielli
derdhet në fytet e tyre.
E shikoj atë si e rrotullohet
sikur do ta thotë emrin e saj
por në heshtje, thellë në fyt –
Na sims
një herë, dy herë
ia thotë zogu.
Edhe ajo lëviz; trupi i saj
mbushet me frymën e tij.
I hap sytë; më shikon
Gati se nëpër këtë dhomë
po kalon dielli.
Shikon fytyrën tënde, thotë,
duke afruar plotësisht tënden
si do të bëhej nga ajo një pasqyrë.
Sa e qetë që je. Edhe rrota e flakës
kalon butësisht sipër nesh.
.

Trishtimi i Kirkës

Dhe së fundi e bëra veten
Të njohur për gruan tënde në një mënyrë
Të denjë për perëndeshën, në shtëpinë e saj
Në Itakë, si zë
I privuar nga trupi:
U ndal në endjen e saj, ktheu kokën
Së pari djathtas pastaj majtas
Edhe pse ishte pa shpresë natyrisht
Kërkimi i origjinës
Së fizikut të tingullit: dyshoj
Se do të kthehet tezgjahut përsëri
Pasi u pajis me këtë dije. Kur do
Ta shihni sërish, i thuaj
kështu perëndeshat ndahen:
Në kokën e saj jam përgjithmonë
Në jetën tënde përgjithmonë.
.

Tetori

Prapë është dimër, përsëri është ftohtë,
A nuk rrëshqiti dje Franku
a s’u përtëri, a nuk u mbollën farërat pranverore
a nuk mbaroi nata
nuk u shkri akulli
e përmbyti olluqet e ngushta
a nuk ishte trupi im
i shpëtuar, a nuk ishte gjithçka e siguruar
a nuk krijoi një blanë, të padukshme
përtej plagës
të ftohtë e të tmerrshëm,
a nuk kanë mbaruar ata, apo kopshti
nuk është lëruar e mbjellë –
e kujtoj si u ndje toka, e kuqe dhe e trashë,
në hullitë e ngushta, a s’u mboll fara,
a s’u ngjiten levarëset nëpër murin jugor
nuk mund ta dëgjoj zërin tënd
nga ulërima e erës, nga fishkëllimat e saj nëpër tokën e zhveshur
më nuk e kam brengë
çfarë tingulli lëshon
kur për herë të parë u heshta, kur për herë të parë ndikoi
më kot ta përshkruaj atë zë
se përshkrimi i tij s’ia ndryshon dot thelbin –
a mbaroi nata, a mos ishte toka
e siguruar, kur po mbillej
a nuk e mbollëm ne farën
a s’ishim të nevojshëm për tokën,
e lëvarëset, a ishin të korrura?
.
Louise Gluck - Nobel i Letersise 2020
Louise Gluck – Nobel i Letersise 2020

Kopsht veror

1.
Disa javë më parë gjeta një foto ku shihej nëna ime
ulur në diell, me fytyrë të ndriçuar nga përmbushja dhe fitoret.
Dielli po shkëlqente. Qentë
fjetur afër këmbëve të saj, ku flinte pos të tjerash edhe koha,
qetësisht dhe pa lëvizur, si në të gjitha fotografitë.
E fshiva pluhurin nga fytyra e nënës sime.
Dhe me të vërtetë, pluhuri mbulonte gjithçka; m’u duk si e palodhur
një mjegull nostalgjie që mbron reliktet e fëmijërisë.
Në sfond, ka stola, pemë dhe shkurre në park
Dielli zbriti nga qielli, hijet u zgjatën dhe u errësuan.
Sa më shumë që fshija pluhurin, aq më shumë shtohej.
Ka mbrritur vera. Fëmijët
ishin mbështetur për trëndafili, hijet e tyre
u përzien me hijet e trëndafilave.
M’u shfaq një fjalë, që i përkiste
këtyre lëvizjeve dhe ndryshimeve, në zhdukjet
të cilat tani ishin të dukshme –
Shfaqeshin por edhe zhdukeshin po aq shpejt.
A ishte verbëri apo errësirë, rrezik apo pështjellim?
Ka mbrritur vera, pastaj vjeshta. Gjethet po rrotulloheshin
Fëmijët, shkëlqenin njollat në copa bronzi dhe portokalli prej dheu.
 
2.
Kur erdha në vete nga befasia
E ktheva foton në vend pasi që e kam e gjetur
në mesin e faqeve të librit të vjetër me kopertina të buta,
faqeve ishin mbushur
me shënime në margjina, ndonjëherë me fjalë por më shpesh
me pyetjet dhe britma energjike
që do të thoshin: “Jam dakord” ose “Unë nuk jam i sigurt, jam e hutuar”-
Boja u zbardh. Aty këtu nuk mund të njihej
Ç’mendimesh i janë shfaqur lexuesit
por përmes njollave që i ngjanin blanave mund të pandehej
ngutja, sikur lotët të binin.
E mbaja librin për një kohë.
Ishte kjo Vdekja në Venecia (e përkthyer);
E shënova faqen e përmendur sepse, siç besonte Frojdi,
asgjë nuk është rastësi.
Fotografia e vogël është pra
varrosur përsëri, siç varroset e kaluara në të ardhmen.
Në margjina ishin shënur dy fjalët
e lidhura me një shigjetë: “sterilitet”, dhe, në fund të faqes, “harresë” –
“Dhe i dukej se djaloshi i zbehtë dhe simpatik
E ftonte përjashta, duke i buzëqeshur dhe duke iu lutur…!”
 
3.
Sa i qetë është kopshti;
asnjë fllad për të shkundur gjethet e kullimit.
Ka ardhur vera.
Sa qetë është
tani që jeta ka fituar. Të forta
shtyllat nga panja malore
mbështesin të paluajtshmet
raftet e gjetheve,
lëndinë më poshtë
e harlisur, vezulluese –
Dhe në mes të qiellit
Zoti kryelartë.
Gjërat janë, na thotë ai. Ato janë, janë të pandryshueshme;
përgjigjja është e pandryshueshme.
Po si u hesht skena
Njejtë sikur publiku; duket
se tani edhe tingulli i frymëmarrjes është i pahijshëm.
Duhet të jetë tmerrsisht afër,
bari nuk hedh hijen.
Sa e qetë është, sa e heshtur,
i ngjan një pasditeje në Pompej
 
4.
Beatris i çoi fëmijët në një park në Siderherst
Dielli po shkëlqente. Avionët
po fluturonin mbi kokë, të qetësuar ngase lufta kishte mbaruar.
Ishte një botë e imagjinatës së saj:
të vërteta dhe rrena nuk kishin asnjë vlerë.
E posalëmuar dhe rrezatuese –
ishte bota. Pluhuri
ende s’kishte rënë në sipërfaqen e gjërave.
Avionët po fluturonin andej këndej kah
Roma ose Parisi – nuk mund të arrije në cak
pa fluturuar nëpër park. Të gjitha
duhet kaluar, asgjë nuk mund të mbetet –
Fëmijët mbaheshin për duar, duke u përkulur
për t’u marrë erë trëndafilave.
I kishin nga pesë dhe shtatë vjet.
Pafundësia, pafundësia – ajo
ishte kuptimi i tyre për kohën.
Ishte ulur në një stol, e fshehur ngapak nga lisat.
Në distancë, frika po afrohej dhe tërhiqej;
nga stacioni i trenit vinte një tingull që ai po e bënte.
Qielli ishte rozë dhe portokalli, më i vjetër
sepse dita po mbaronte.
Nuk kishte erë. Muga e verës
derdhi hijet në formë lisi nëpër barin e gjelbër.
.

Irisi i egër

Në fund të vuajtjes sime
ishte dera.
Më dëgjo: Më kujtohet
ajo që ti e quan vdekje.
Mbi kokë zhurma. Dega e bredhit tundej
Pastaj asgjë. Zbehtësia e diellit
po dridhej mbi siperfaqe e thate.
E tmerrshme është të përjetosh
si vetëdije
e varrosur në tokën e errët.
Atëherë ajo mbaroi: atë që ia ke frikën, të jesh
shpirt, i mbaruar befas,
të humbësh aftësinë e të folurit, fashitjen e pahetueshme
të tokës e rrastë. Edhe ajo që më dukej se janë
zogj që fluturojnë sipër shkurrave t’ulëta.
Ti që nuk mban mend
ardhjen nga një botë tjetër
Po të them se mund të kisha folur përsëri: gjithçka
që kthehet nga harresa kthehet
për të marrë zë:
nga qendra e jetës sime shpërtheu
shatërvani i mrekullueshëm, hijet blu e errët
blu e errët mbi ujin azur të detit.
* Pak ditë para se të largohej nga jeta, Dan Musliu na la këtë faqe të përgatitur për Nobelisten e Letërsisë 2020, Louise Elisabeth Glück, ku sëbashku me informacionin mbi jetën dhe veprën e autores ka lënë edhe rreth 10 poezi të përkthyera mjeshtërisht prej saj… shën. yn.

 

Related Images:

More articles

Ky sajt përdor Akismet-in për të pakësuar numrin e mesazheve të padëshiruara. Mësoni se si përpunohen të dhënat e komentit tuaj.

Portali Radiandradi.com, prej 11 vitesh dhuron kontribute të përditshme në shumë fusha të kulturës, historisë dhe vlerave shqiptare. Herë pas here siti ka nevojë për mirmbajtjeje, rikonstruktim si dhe rikonceptim në formatin letër. Për ta mbajtur këtë punë shumvjeçare, ndër më seriozet dhe më të lexuarat që të vazhdojë aktivitetin bëhet e domosdoshme mbështetja e lexuesve.

Jozef Radi

Redaktor i Radi & Radi

Artikujt e fundit

Copy Protected by Chetan's WP-Copyprotect.