14 Korriku i Francës dhe piktura e Eugène Delacroix
nga Ermira Godo
Franca sot feston “zgjimin e lirisë”, festën kombëtare,
ditën-symbol të triumfit të Revolucionit francez,
në homazh të 14 korrikut 1789 – marrjes së Bastilles,
bashkimit kombëtar dhe fundit të monarkisë absolute.
***
Në tablo – një pikturë vaji në kanavacë e piktorit francez Eugène Delacroix (Euzhen Dëlakrua) – është Marina (Marianne) mbi barrikada – simbol i Lirisë – “Liria që udhëheq popullin” (La Liberté guidant le peuple), e cila u ekspozua për herë të parë në vitin 1830 në Paris, me titullin “Skenat e barrikadave” (Scènes de barricades).
“Nëse nuk do të luftoja për vendin tim, të paktën do të pikturoja për të…” – shkruan Delacroix, duke iu referuar veprës së tij, e cila sot ruhet në muzeun e Luvrit në Paris. Por figuara mitologjike e Marianës është edhe shumë më e hershme: Emri “Marianne” është i formuar nga “Marie” (perëndeshë-nënë kristiane) dhe Anne (perëndeshë-nënë selte). Kështu “Marianne” me gjithë gjasat rrjedh nga “Marie-Anne”, emër shumë i përhapur në shek. e XVIII-të në Francë, simbol popullor, i cili shndrrohet kësisoj në personifikim të tij duke u bërë e pavdekshme. Simbol i një gruaje me kësulë Frigjiase, ajo mishëron Republikën Franceze dhe vlerat e saj: “Liri, Barazi, Vëllazëri”, ikonë e lirisë dhe demokracisë.
***
Nga qershori 1848, emri “Marianne” filloi të përdorej në mënyrë klandestine për të simbolizur Republikën franceze. Më pas nisi një konkurs për të përfaqësuar alegorinë e re të këtij pushteti. U paraqitën kështu asokohe dy figura të Marianës, në antitezë me njëra-tjetrën:
-E para – e “urtë”, ajo e nënës, e ulur me flokë të lidhura pas, me gjoks të mbuluar dhe të paarmatosur, e veshur me fustan të gjatë dhe me një kurorë dafine ose lisi në shijen e republikanëve konservatorë.
-E dyta – “revolucionare”, me flokë të lëshuara, kësulë frigjiase, gjoks zhveshur, luftarake e armatosur, e zjarrtë në imazhin e republikanëve revolucionarë…
Ishte kjo Mariana e zgjedhur mbi barrikada,
Mariana heroike e rebele,
Monumentale e veshje antike,
.
Mariana sublime, impulsive, mes të betejes
Kushtruese e thirrëse,
Nxitëse e pashtershme…
Simbol i republikës franceze,
Me flamurin në dorë e bajonetën,
Mariana këmbë zbathur
E gjinj zhveshur,
.
Simbol i vegjëlisë
Mariana e monedhave, stampave, imazheve
Cilin vallë nuk do të frymëzonte?…
.
Edhe vetë Hugonë
Në përshkrimin e Gavroshit tek “Të mjerët”…
Edhe statuja e Lirisë, kjo alegori “Liria që ndriçon botën”, e ofruar nga Franca Shteteve të Bashkuara, e cila përfaqëson vlerat e përbashkëta të dy republikave me kushtetutat që rrjedhin nga iluminizmi: liria e ndritur dhe ajo ndriçuese, është e frymëzuar prej Marianës revolucionare…
Mariana frymëzon mbarë ëndrrat e lirisë
Kundrejt çdo politike diktati e censure
Mariana mbetur e përjetshme ndër shekuj…
***
Joyeux 14 juillet à toutes et à tous mes amis!
Gëzuar 14 korrikun!
Marrë nga muri i Fb i eg, 14 korrik 2022